راپۆرتی: درەو

🔹 كێڵگەی نەوتی ڕۆژئاوای قوڕنە یەک لەگەورەترین كێڵگە نەوتیەكانی عێراقە، بەرهەمهێنان تیایدا لەساڵی 1973دا دەستیپێكردوە، بڕی (550 هەزار) بەرمیل ڕۆژانە بەرهەم دەهێنێت، دەتوانرێت بگاتە نزیكەی (700 هەزار) بەرمیل نەوت ڕۆژانە لەكاتی پێشخستنیدا.
🔹 کۆمپانیای ئیکسۆن مۆبیل لە کێڵگەی نەوتی ڕۆژئاوای قوڕنە یەک کشایەوەو کۆمپانیای (پترۆ چاینا) دەبێتە خاوەنی گەورەترین پشک لەو کێڵگەیەدا.
🔹 ئێستا کۆمپانیا چینییەکان ڕاستەوخۆ کۆنترۆڵی زیاتر لە (24 ملیار) بەرمیل یەدەگی نەوت لە عێراق دەکەن و بەشدارن لە بەرهەمهێنانی تێکڕای (3 ملیۆن) بەرمیل نەوتی رۆژانە.

كێڵگەی نەوتی ڕۆژئاوای قوڕنە یەک
کێڵگەی نەوتی رۆژئاوای قوڕنە یەکێکە لە گەورەترین کێڵگەکانی نەوتە لەسەر ئاستی جیهاندا، قەبارەی یەدەگەکەی بە نزیکەی (20) ملیار بەرمیل نەوت دەخەمڵێندرێت.
لەگەورەترین كێڵگە نەوتیەكانی عێراقە لە پارێزگای بەسرەدا، ئەم كێڵگەیە دادەنرێت بەدرێژكراوەی بەشی باكوری كێڵگەی ڕومێلەی باكور، بەرهەمهێنان تیایدا لەساڵی 1973دا دەستیپێكردوە، كە بڕی (550 هەزار) بەرمیل ڕۆژانە بەرهەم دەهێنێت، دەتوانرێت بگاتە نزیكەی (700 هەزار) بەرمیل نەوت ڕۆژانە لەكاتی پێشخستنیدا.

چین لە کێڵگە نەوتییەکانی عێراقدا
بەپێی هەواڵێکی ماڵپەڕی نەوت گازی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست (Oil and Gas Middle East) کۆمپانیای ئێکسۆن مۆبیل کێڵگەی نەوتی (ڕۆژئاوای قوڕنە یەک)ی لە عێراق جێهێشت و کۆمپانیای (پترۆ چاینا) دەستبەکار دەبێت، ئەمەش بە گۆڕانکاری بەرەو وەبەرهێنانی چینی لە کەرتی وزەی عێراق وەسف دەکرێت و گۆڕان لە داینامیکی وزەی جیهانیدا دروست دەکات.
کۆمپانیای ئێکسۆن مۆبیل نیازی خۆی بۆ کشانەوەی لە کێڵگەی نەوتی ڕۆژئاوای قورنە یەک لە عێراق ڕاگەیاند، بڕیارێک نائومێدی و نیگەرانی لەناو حکومەتی عێراقی بەدوای خۆیدا هێناوە. پێشتریش (وەزیری نەوتی عێراق حەیان عەبدولغەنی) بە ئاشکرا ناڕەزایی خۆی دەربڕیوە بەرامبەر بە پلانی کۆمپانیای زەبەلاحی نەوت (ئیکسۆن مۆبیل) بۆ جێهێشتنی یەکێک لە بەرهەمدارترین کێڵگە نەوتییەکانی وڵاتەکەیە.
سەرەڕای خواستەکانی بەغدا بۆ کۆمپانیای ئێکسۆن مۆبیل کە بەردەوام بێت لە کارەکانی لە کێڵگەی نەوتی ڕۆژئاوای قورنە یەک کە دەکەوێتە باشووری عێراق، بەڵام پێدەچێت کۆمپانیاکە بە ئاراستەیەکی جیاوازدا هەنگاو بنێت. ئەم پێشهاتەش لەلایەن (عەبدول غەنی) لە میانی وتارەکەیدا لە کۆنفرانسی دیالۆگی بەغدا تیشکی بە ئاشکرا ئاماژەی پێداو، ئەوەشی ئاشکرا کرد کە (پترۆ چایانا) هەنگاوی ناوە بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییەی کە ئێکسۆن مۆبیل بەجێی هێشتووە.
گواستنەوەی پشکدارێتی کارکردن لەو کێڵگەیە بۆ (پترۆ چاینا) دووپاتکرندوەی ڕەوتێکی فراوانترە لە زیادکردنی وەبەرهێنانی چین لە کەرتی وزەی عێراق. بە پێچەوانەی هاوتا ئەمریکییەکانیان، کۆمپانیا چینییەکان لەوانەش کۆمپانیای چینی نەوت و کیمیایی سینۆپێک (Sinopec) چالاکانە شوێن پێی خۆیان لە عێراقدا فراوانتر کردووە. بە تایبەتی کۆمپانیای سینۆپێک بەرژەوەندی لە چەند بوارێکی کێڵگەیەکی گەورەدا هەیە، وەکو؛ کێڵگەکانی ئەلئەحدەب، حەلفایە، ڕومەیلە و ئێستاش قورنا 1ی ڕۆژئاوا، ئەمەش ئاماژەیە بۆ وەرچەرخانێکی ستراتیژی بەرەو بەشداریکردنی چین لە بەرهەمهێنانی نەوتی عێراق.
بەپێی خەمڵاندنەکانی کۆمپانیای S&P Global Commodity Insights، ئێستا کۆمپانیا چینییەکان ڕاستەوخۆ کۆنترۆڵی زیاتر لە (24 ملیار) بەرمیل یەدەگی نەوت لە عێراق دەکەن و بەشدارن لە بەرهەمهێنانی تێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن) بەرمیل نەوت. ئەم ئامادەبوونە بەرچاوە نەک تەنها جەخت لەسەر گەشەسەندنی کاریگەری چین دەکاتەوە لە کەرتی وزەی جیهانیدا بەڵکو ڕەنگدانەوەی گۆڕانی داینامیکی پەیوەندییەکانی عێراق لەگەڵ کۆمپانیا نێودەوڵەتییە نەوتییەکان.
کاریگەرییەکانی کشانەوەی کۆمپانیای ئێکسۆن مۆبیل و زیادبوونی بەشداریکردنی چین لە کەرتی نەوتی عێراقدا چەندین لایەنە. بۆ عێراق، ئەو گۆڕانکارییە نوێنەرایەتی گۆڕانکارییە لە هاوبەشییە ستراتیژییەکانیدا و تەحەددا و دەرفەت لە بەڕێوەبردنی سەرچاوە نەوتییە بەرفراوانەکانیدا دروست دەکات. بۆ بازاڕی جیهانی وزە، تیشک دەخاتە سەر شێوازە پەرەسەندووەکانی وەبەرهێنان و بەرژەوەندی لە نێوان بەرهەمهێنەرانی پێشەنگی نەوت لە جیهاندا، لەگەڵ کاریگەری و ئەگەرکان لەسەر دابینکردنی نەوت و نرخ و هاوپەیمانییە جیۆپۆلەتیکییەکان.
ڕۆیشتنی کۆمپانیای ئێکسۆن مۆبیل لە قورنە یەکی ڕۆژئاوا نەک تەنها گۆڕانکارییەکی بەرچاوە بۆ کەرتی نەوتی عێراق بەڵکو گۆڕانکارییە بەرفراوانەکانیش دەردەخات کە لە سەرانسەری دیمەنی وزەی نێودەوڵەتیدا ڕوودەدەن.
 بەو کشانەوەیەی ئیکسۆن مۆبێل، کۆمپانیا چینییەکە دەبێتە خاوەنی گەورەترین پشک لەو کێڵگەیەدا، دوای ئەوەی ساڵی رابردوو گرێبەستێکیان بۆ ئەو مەبەستە واژۆکردبوو، هەروەها کۆمپانیای نەوتی بەسرەش (22.7%)ی پشکی کۆمپانیا ئەمریکییەکەی لەو کێڵگەیە وەرگرتەوە.
 جگە لەوە کۆمپانیای (پیرتامینا)ی ئیندۆنیزی رێژەی (10%)ی پشکی ئێکسۆن مۆبیلی لەو کێڵگەیە کڕییەوە، بەو پێیە رێژەی پشکەکانی بۆ (20%) لەو کێڵگەیە کە نزیکەی (550 هەزار) بەرمیلی رۆژانە دەبێت، زیادی کرد.

سەرچاوەکان

-    Dean Mikkelsen, ExxonMobil’s departure from Iraq’s West Qurna 1: A shift in global energy dynamics, Oil and Gas Middle East, February 27, 2024;
https://bitly.ws/3eMgT
-    نەوزادی موهەندیس، دینگە گرنگەكانی ژێرخانی  كەرتی وزە لە عێراق و هەرێمی كوردستاندا...، ماڵپەڕی درەو میدیا، 19/11/2022؛
https://bitly.ws/3eMgU
-    هێمن بابان رەحیم، ئێکسۆن مۆبیل یەکێک لە گەورەترین کێڵگە نەوتییەکانی عێراق رادەستی کۆمپانیایەکی چینی دەکات، ماڵپەڕی روداوو، 1/1/2024؛
https://bitly.ws/3eMgV