درەو:
د. رێواز فایەق سەرۆكی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان لە نوسینێكدا بەناوی " شێروان شێروانی و هاوڕێكانیم چۆن بینی؟!" دەڵێت لە زیندان سەردانی شێروان شێروانیم كرد و پرسیم دۆخت چۆن؟ شێروان وتی: بۆمن ئەمە زیندان نیە ڕاهاتووم، ئێوە كە لە دەرەوەن لە زیندانن.
سەرۆكی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان دەڵێت" دۆسیەی سزادراوانی بادینان دەمێكە لەوە دەرچووە وەك دۆسیەیەكی ئاسایی و یاسایی بەردەم دادگا لێكدانەوەی بۆ بكرێت و لەسەر ئاستی ناوخۆیی و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەرگای بەسەر دۆزەخێكدا كردووەتەوە كە داخستنی هەروا ئاسان نیە

دەقی نوسینەكەی د. رێواز فایەق
شێروان شێروانی و هاوڕێكانیم چۆن بینی؟!
  دۆسیەی سزادراوانی بادینان چەند ساڵێكە دۆسیەیەكی كراوەیە، بەردەوام لە ڕێگەی ئاڕاستەكردنی بەشێك لە دادگاكان كەیسی دیكەی بۆ زیاد دەكرێت، بۆیە دەمێكە لەوە دەرچووە وەك دۆسیەیەكی ئاسایی و یاسایی بەردەم دادگا لێكدانەوەی بۆ بكرێت و لەسەر ئاستی ناوخۆیی و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەرگای بەسەر دۆزەخێكدا كردووەتەوە كە داخستنی هەروا ئاسان نیە.
  ڕێكەوت وابوو كە دەستگیركردنی چالاكوانان و ڕۆژنامەوانانی بادینان هاوتا بێت لەگەڵ دەستبەكاربوونی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان، (بەدەر لە هەڵسەنگاندنمان بۆ دۆسیەكە لەڕووی یاساییەوە كە هەڵدەگرێت لە كاتێكی دیكەدا قسەی لەبارەوە بكرێت) ئەم بابەتە بەردەوام جێگەی باس و خواسی لیژنە تایبەتمەندەكانی پەرلەمان و هۆڵی دانیشتنەكانی پەرلەمانیش بوو، چونكە بەشێك لە پەرلەمانتارانی فراكسیۆنە جیاوازەكان جگە لەوەی ئامادەی دانیشتنەكانی دادگاییكردنەكە دەبوون، پەرۆشییان بۆ بەدواداچوونی دۆسیەكە لە ئاستێكی بەرزدا بوو، بۆیە دەیانجار داوای درووستكردنی لیژنەی تایبەتیان بۆ بەدواداچوون بەپێی ماددەی (٤٣)ی پەیڕەوی ناوخۆ دەكرد، هەروەها داوایاندەكرد سەرۆكایەتی پەرلەمان دەرفەتی چاوپێكەوتنیان لەگەڵ سزادراوان بۆ بڕەخسێنێت.
  بۆ جێبەجێكردنی ئەم دوو داواكاریە كە هەردووكیان هەڵقووڵاوی پەرۆشی و هەستی بەرپرسیارێتی پەرلەمانتاران بوون، چەند بەربەستێك هەبوون، لەوانە پابەندبوون بە پرەنسیپی جیاكردنەوەی هەرسێ دەسەڵاتەكە و ڕێزگرتن لە سەربەخۆیی دادگاكان، پێكهاتەو نەخشەی ناو هۆڵی پەرلەمان و دەقی بڕگەی (سێهەم) لە ماددەی (٤٣) ی پەیڕەوی ناوخۆ كە تێیدا هاتووە :- (بابەتە تاوانكارییەكان و هەر بابەتێك كە لە ژێر تێڕوانینی دادگاكاندا بێت، نابێتە بابەتی لێكۆڵینەوەی لیژنە تایبەتییەكانی پەرلەمان)، هاوكات لیژنەیەكی هەمیشەیی تایبەتمەند لە پەرلەمان هەبوو كە ئەركی بەدواداچوونی دۆخی زیندانیانی لە ئەستۆیە ئەویش لیژنەی (كاروباری كۆمەڵایەتی و مافی مرۆڤ)ە ، بۆیە ئەوان جەختیان لەسەر تایبەتمەندی لیژنەكەیان دەكردەوەو پێداگربوون لەسەر ئەوەی پێكهێنانی هەر لیژنەیەكی كاتی پێشێلكردنی تایبەتمەندی و دەسەڵاتەكانی لیژنەكەیە، بە گشتیش لەو باوەڕدا بووم كە خستنە دەنگدانی بڕیاری درووستكردنی لیژنەیەكی كاتی تەنانەت بۆ بەدواداچوونی دۆسیەكەش نەك لێكۆڵینەوە لە دۆسیەكە كە دەسەڵاتی پەرلەمان نیە، لەناو هۆڵی پەرلەمان دەنگی پێویست بەدەست ناهێنێت، لە هەمان كاتدا بێئومێدبووم لەوەی دەسەڵاتی دادوەریی هیچ جۆرە دەستپێشخەریەكی ئێمە بۆ دەربازبوون لەو دۆخە قبووڵ بكات، بە تایبەت بەڕێزیان تەنها لە پای تویتێكمان لە ١٦/٢/٢٠٢١ كە ڕۆژی حوكمدانی چالاكوانان بوو، و تێیدا  نووسیبوومان :- (باوەڕی نەگۆڕم بە پرەنسیپی جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان هەیە، بەڵام ئەوەی لە پەرلەمانتارانم بیستووە سەبارەت بە دادگاییكردنی ئەمڕۆی بەندكراوانی بادینان، دادگای پێداچوونەوەی هەرێمی كوردستان دەخاتە بەردەم بەرپرسیاریەتیەكی قورس، هیواخوازم ئەوان بێ متمانەیی بە دەسەڵاتی دادوەریی تۆختر نەكەنەوە)، ڕۆژی ١٧/٢/٢٠٢١ لە ڕوونكردنەوەیەكیاندا سەبارەت بە بەڕێوەچوونی دادگاییكردنەكە ناڕاستەوخۆو بەبێ ناوهێنان بە دەستێوەردان لە كاروبارەكانیان تۆمەتباریان كردبووین و تێیدا هاتبوو :- (هەندێ دام و دەزگای فەرمی و یاسایی و لایەنی سیاسیی لێدوانی جیاجیایان لەسەر پرۆسەی دادگاییكردن و بڕیارەكە داوە كە ئەمەش بێگوومان دەچێتە چوارچێوەی دەستتێوەردان لە كاروباری دەسەڵاتی دادوەری، چونكە دادگا نوێنەرایەتی دەسەڵاتی دادوەری دەكات و دەسەڵاتی دادوەریش بڕوای بە بنەمای جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان هەیە و نەدەبوو ئەو لایەنە فەرمییانە پێشێلی بنەمای جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان بكەن)، ئەم ڕاگەیەندراوەی ئەنجومەنی دادوەرییش بۆ ڕەتكردنەوەی هەر هەڵوێستێكی ئێمە زۆر ئاسایی دەخوێنرایەوە ئەگەر ئەنجومەنەكە بەهەمان شێوە قسە و لێدوان و هەڵوێستی هەموو دامەزراوەكانی دیكەی ڕەتبكردایەتەوە و دەستوەردانی كردارەكی وئاراستەكردن و لێدوانی هەمووانی وەك یەك قبوڵ نەبووایە.
  دواجار كە دڵنیابووین لەوەی ناتوانین ڕۆڵمان لە ڕەتكردنەوە یان كەمكردنەوەی سزادانەكەدا هەبێت و ئەو بابەتە دەسەڵاتێكی تایبەتمەندی ڕەهای دادگایە و دەسەڵاتی دادوەریش هەر هەوڵێك بۆ چارەسەر بە دەستێوەردان هەژمار دەكات، ئیتر دەبوو ئەركێكی تەواو ئەخلاقیی خۆمان لە بەرامبەر زیندانیان و كەسوكاریان و تیمی پارێزەرانیان جێبەجێبكەین، بۆیە دوای ڕاوێژ لەگەڵ تیمەكەمان و لەگەڵ بەرٍِێز (بەشدار حەسەن) سەرۆكی تیمی پارێزەرانی زیندانیانی بادینان كە تا دواساتەكانی كاركردنم پەیوەندی پتەو و ڕاوێژی بەردەوام لە نێوانماندا هەبوو، بڕیاماندا بیر لە ڕێگەی تر بكەینەوە بۆ كەمكردنەوەی ئازارەكانیان، بە مەرجێك مەرامی دەسكەوتی تایبەت و خۆنواندنی میدیایی لە كۆی كارەكانمان دووربخەینەوە و كارێكی ئیستیفزازی واش نەكەین كە بە زیان بۆ سزادراوان بشكێتەوە، و بۆ ئەوەش بڕیارماندا خۆمان سەردانی زیندانی ئاسایشی گشتی بكەین و ڕووبەڕوو سزادراوانی بادینان ببینین، بە تایبەت لەو سەروبەندەدا زیاتر لە جارێك كەسوكاریان لە ڕێگەی سەردانی پەرلەمان، ڕاگەیەندراوی هۆشداریی و كۆنگرەی ڕۆژنامەوانی، هەموو لایەنە پەیوەندیدارەكانیان لە خراپی دۆخی زیندانییەكان ئاگاداركردبووەوە، هاوكات بە پاساوی پەتای كۆرۆنا هەموو جۆرە سەردانێكی كەسوكار و پارێزەرانیان لێ قەدەغەكرابوو.
  دوای وەرگرتنی ڕێوشوێنی یاسایی پێویست و قسەكردن لەگەڵ بەڕێز بەڕێوەبەری گشتی ئاسایشی هەرێم، دوور لە چاوی میدیا، ڕۆژی ١٠/٦/٢٠٢١ هاوڕێ لەگەڵ چەند پەرلەمانتارێك سەردانی زیندانی ئاسایشی گشتیمان بۆ ڕێكخرا، ئەوكات زیندانیانی بادینان لە زیندانی ئاسایشی گشتی بوون،سەرەڕای ئەوەی لە(١٦/٢/٢٠٢١)ەوە حوكمیان بەسەردا درابوو، و دەبوو لە چاكسازیی گەورانی هەولێر بوونایە نەك زیندانی ئاسایش، بەڵام كە پرسیمان بۆچی لێرەتان داناون سەرەڕای حوكمدانیان؟ وەڵامیان داینەوە كە بینایەی چاكسازی گەورانی هەولێر لە ژێر نۆژەنكردنەوەدایە بۆیە حوكمدراوان لەگەڵ لەگەڵ ڕاگیراوان لە زیندانی ئاسایشن و هەركات نۆژەنكردنەوە كۆتایی پێبێت حوكمدراوان دەبردرێنەوە بۆ چاكسازیی، لە ڕاستیشدا دوای بەدواداچوون بۆمان دەركەوت كە ئەو بابەتە ڕاستە و بینایەی چاكسازی نۆژەندەكرێتەوە.
  ئێمە لە سەردانەكەماندا بۆلای سزادراوان، دوای ڕاوێژ لەگەڵ هاوڕێیانی پەرلەمانتار، بڕیارماندا بێگوێدانە ئەوەی چەند كاتمان پێویستە دەبێت یەك یەك سزادراوان ببینین و پرسیاریان لە دۆخی گشتی زیندان و دۆخی تایبەتیان لێ بكەین، و هاوكات داوام لە هاوڕێیانم و تیمی نووسینگەكەم كرد كە تكایە مۆبایلەكانتان لەم چاوپێكەوتنە بەكارمەهێنن، چ بۆ وێنەگرتن بێت یان تۆماركردنی قسەكان، بۆئەوەی هەمووان دڵنیابن كە ئێمە مەرامی كەسییمان لەم سەردانەدا نیە و تەنها خەمی ئەوانمانە و تا بتوانن بە ئازادییش قسە بكەن.

    ئێمە سێ سەعات و پەنجا دەقیقە لە زیندانەكە بووین، یەك یەك لەسەر داوای خۆمان بانگ دەكران و دەمانبینین و هەواڵی هەموو شتمان لێدەپرسین، ڕەنگە لێرەدا پێویست نەبێت هەمووی باس بكەم و بەشێكی هەڵدەگرم بۆ كات و بۆنەیەكی دیكە، بەڵام پەیوەست بە وورە بەرزی و خۆنەویستی و مۆراڵی بەرزی ئەوان چەن شتێكی كەم باسدەكەم:-
    مامۆستا(بەدەل بەرواری) كێشی جەستەی زۆر دابەزیبوو، بە زەحمەت دەناسرایەوە، بەڵام هەر ڕووی خۆش و وورەی بەرز و بە ئومێدەوە لە داهاتووی خۆی دەڕوانی، بۆخۆم گومانێكم لەو لاوازیەی كێشی بۆ درووست بوو، هەندێ جاریش بیستبووم كە ڕەنگە بە جۆرێك لە جۆرەكان بیر لە تەصفیەی جەستەییان بكرێتەوە، بۆیە داوام كرد پشكنینی گشتی بۆ مامۆستا بكەن و بە زووترین كات بۆمان بنێرن، بە سوپاسەوە ئیدارەی زیندانەكە لەماوەی ٤٨ كاتژمێر ئەنجامی پشكنینەكەیان بۆ ناردین سوپاس بۆخوا سەلامەت بوو  و گومانەكەم ڕاست دەرنەچوو
    كاك (شڤان سەعید)، زۆر وێرانی بینینی منداڵەكانی بوو، ووتی تەنها منداڵەكانم ببینم  ئیتر گرنگ نیە دوای ئەوە چی ڕووئەدات.
پرسیمان بۆ ڕێگەی سەردانیكردن نادرێت؟ ئیدارەی زیندانەكە ووتیان قەدەغەكردنی سەردان بۆ هەموو زیندانیانە بەهۆی پەتای كۆرۆنا و ڕێوشوێنی تەندروستی، ئێمە داوامانكرد لە چوارچێوەی ڕێوشوێنی تەندروستی پێویست دەرفەتی بینینی خێزانەكانیان بۆ بڕەخسێنن چونكە لەو كاتەدا كۆرۆنا تا ڕادەیەكی باش كۆنترۆڵا كرابوو.
   هەفتەیەك دوای سەردانەكەی ئێمە هەموویان خێزان و منداڵ و كەسوكاریان بینی، ئەو ڕۆژە بۆ بەندە یەكێك بوو لە ڕۆژە خۆشەكانم، چونكە توانیمان كەمێك لە ئازاری دووری خێزان و كەسوكاریان كەم بكەینەوە، هاوكات دەرگای زیندان بەڕووی تیمی پارێزەرانیشدا كرایەوە وەك مافێكی زۆر ئاسایی و یاسایی.
    لە شێروان شێروانییم پرسی:- باشی؟ دۆخی زیندانەكە چۆنە؟ دۆخی خۆت چۆنە؟
ووتی:- من زۆر باشم دۆخیشم وەكو دۆخی هەموو زیندانیانە، زیندانەكە زۆر قەرەباڵغە، شوێنی هەمووان زۆر خراپە نەك تەنها ئێمە، پێویستە كتێبمان لابێت بەڵام لامان نیە، كام كەناڵی تەلەفزیۆن ئیستفزازمان دەكات ئەوەمان بۆ دادەنێن و كەناڵاە خەزنكراوەكان سنووردار كراون، بەڵام لەدوای حوكمدانمەوە باشترم بەراورد بە  قۆناغی لێكۆڵینەوە، بۆمن ئەمە زیندان نیە ڕاهاتووم، ئێوە كە لە دەرەوەن لە زیندانن.
دواتر هاوڕێكانی تریانمان بینی، هەر هەموویان بەكۆ وەك ئەوەبوو قسەی یەكتریان گوێ لێ بووبێت، وورە بەرز و خۆنەویست بوون، زیاتر لە جارێك لێم پرسین ئەگەر ناتانەوێت بەڕێوەبەری زیندانەكە لێرەبێت ئەتوانین داوای لێ بكەین بچێتە دەرەوە، یەك بە یەكیان ئەیووت :- (هیچ پێویست ناكات، ئەوەی بمەوێت دەیڵێم، جا بەڕێوەبەر لێرەبێت یان لە دەرەوە).
  لە كۆتاییدا دەمەوێت بڵێم:- دادگا نێوبژیوانی خاوەن بەرژەوەندییە ناكۆكەكان دەكات و ئەو یەكلاییدەكاتەوە كێ خاوەن مافە و كێ دەبێت سزا بدرێت، ئەسڵ ئەوەیە هەموومان چاومان لەوەیە دادگا دادپەروەریی بەرقەرار بكات و تەنها دادگا دوا پەناگەمانە بۆ داواكردنی مافەكانمان، هیوادارم لەوە زیاتر لەكەردار و نابووت و بێ ئیرادە نەكرێت، دادگا دامەزراوەیەكی سیاسی نییە و تا دەستی سیاسی و سیاسەتی لێدوور بێت زیاتر بە ئیرادە و یەكلاكەرەوە و جێگەی باوەڕ و متمانە ئەبێت، دوورنیە ڕۆژێك بێت یەكێك یان زیاتر لە دەستەبژێری سیاسی حوكمڕان لەم هەرێمە یان یەكێك لە مناڵەكانمان یان نەوەكانمان بچینە بەردەم هەمان دادگا و داوای ماف بكەین یان داوای مافمان لێبكرێت.
د.ڕێواز فایەق حسێن