كاكەییەكانی كەركوك لە بەرداشی شەڕی مەزهەبیدا

Draw Media

2019-09-09 14:01:33



راپۆرت: محەمەد رەئوف
كاكەییەكانی كەركوك روبەڕووی جینۆسایدی كلتوری‌و گۆڕینی دیموگرافیای ناوچەكەیان دەبنەوە، ئێستا 60%ی كاكەییەكانی داقوق ماڵوحاڵی خۆیان جێهێشتووە، لە كۆی 15 گوند 9 گوندیان چۆڵكراون.

كاكەییەكان لە شەڕی شیعە‌و سوننەدا
بەپێی بەدواداچونێكی (درەو میدیا) ئێستا بە پلان‌و نەخشەی ورد هەوڵی گۆڕینی دیموگرافیای ناوچە كاكەییەكانی قەزای داقوقی سەربە پارێزگای كەركوك دەدرێت.
رەجەب كاكەیی سەرۆكی ریكخراوی (میسرا بۆ پەرەپێدان‌و رۆشنبیری یارسانی) لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) رایگەیاند:" ئێمە گومانمان هەیە هێزە ئەمنییەكان نامانپارێزن".
گومانەكەی رەجەب كاكەیی لەوێوە سەرچاوە دەگرێت كە "بەدوری كیلۆمەترێك لە بارەگای لیوای 19ی فیرقەی 5ی پۆلیسی فیدراڵی لە تۆپزاوا، ماوەی 20 خولەك تەقە لە تۆپزاوا دەكرێت، بەڵام لەبەرامبەردا یەك فیشەك لەلایەن پۆلیسی فیدراڵییەوە ئاڕاستەی تەقەكەرەكان ناكرێت".
رەجەب كاكەیی دەڵێ:" ئەمە جێگەی سەرسوڕمانە، ئێمە پێمانوایە پلانە، پلانە بەرامبەر بە كوردو كاكەییەكان.. ئەیانەوێت كوردو كاكەییەكان لەو سنورە نەمێنن، هەژمونی كورد لەو سنورە كەمبكەنەوە، ئەیانەوێت عەرەبی سونە لە سنوری شیعە بگوازنەوە بۆ سنوری كورد، سنوری شیعە فراوان بكەن".

شەڕێكی سیاسی لە بەرگی ئایندا 
فەرەیدون كاكەیی كە چالاكی مەدەنی سەربە پێكهاتەی كاكەییەكانە لە كەركوك باسلەوەدەكات، بۆ دورخستنەوەی كاكەییەكان لەو ناوچانە، ئێستا تۆمەتی "داعشبوون" دەخەنە پاڵ كاكەییەكان.
فەریدون لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) وتی:" كاكەییەكان نوێژناكەن، قورئان ناخوێنن، كەچی لەلایەن پۆلیسی فیدراڵییەوە تۆمەتباری دەكرێن بەوەی "داعش"ن، پۆلیسی فیدراڵی حەشدی شەعبیە (هێزێكی شیعە مەزهەبە)، بەڵام جلوبەرگی پۆلیسی لەبەركردووە، بۆیە فشارەكان پەیوەندی بە بیروباوەڕی كاكەییەكانەوە هەیە" .
فەرەیدون كاكەیی خراپی بارودۆخی كاكەییەكان دەبەستێتەوە بە خراپی بارودۆخی كورد بەگشتی لەو ناوچانە‌و دەڵێ" راستە بارودۆخی كاكەییەكان خراپە، بەڵام بەشێوەی گشتی كورد بارودۆخی خراپە لەو ناوچانە، چونكە لە خوار داقوقەوە عەرەبە هەتا مەكەو مەدینە".
كاكەییەكانی داقوق كەوتونەتە نێوان ململانێی كوردو عەرەب‌و شیعەو سونە لەو ناوچەیە، بەگوزارشتی فەرەیدون كاكەیی " بونەتە قەڵغان لە ناوچەكەدا".  

دوو جینۆساید لە یەك كاتدا !
بەپێی قسەی سەرۆكی ریكخراوی (میسرا بۆ پەرەپێدان‌و رۆشنبیری یارسانی)، ئێستا كاكەییەكانی سنوری كەركوك لە یەككاتدا روبەڕووی دوو جۆر جینۆساید دەبنەوە:
جینۆسایدی یەكەم:
ئەمە جینۆسایدێكی فەرهەنگییە، كە خۆی دەبینێتەوە لە هەوڵدان بۆ سڕینەوەی ئاینی كاكەییەكان، بەپێی قسەی رەجەب كاكەیی" ئێستا كۆماری ئیسلامی ئێران زوومی خستوەتە سەر كاكەییەكان لەو ناوچانە، هاوكات جاشی لەناو كاكەییەكان دروستكردووەو دەڵێن ئێمە شیعەین، بەتایبەت لەلایەن حەشدی شەعبی باڵی ئیرانەوە ئەو هەنگاوە دەنرێت".
جینۆسایدی دووەم: 
گۆڕانكاری دیموگرافییە، حەشدی شەعبی دەیەوێت كاكەییەكان دەربكات لەو ناوچانە  بەبیانوی بوونی چەكدارانی رێكخراوی "داعش"ەوە لەناوچەكە، لەبارەی بوونی "داعش" لە ناوچەكە، رەجەب كاكەیی دەڵێ:" داعش ئێستا بوونی نەماوە لەو ناوچەیە، بەڵام بەشێوەی  گروپ گروپ هەن، ئەوانە بونەتە (بەڵێندەر- مقاول) بە پارە شەڕ دەكەن، بوون‌و مانەوەی داعش تەنها بۆ بیانووە، بۆ ئەوەی بڵێن داعش لە ناوچەكە ماوەو پێویستە ئێمە لێرە بمێنین".
60%ی گوندە كاكەییەكان چۆڵكراون 
لەكۆی 15 گوندی كاكەیی لە قەزای داقوق، (9) گوندیان چۆڵكراون، كە دەكاتە رێژەی (60%) گوندە كاكەییەكانی ناوچەكە.
رەجەب كاكەیی وردتر قسە لە چۆڵبونی گوندە كاكەییەكانی ناوچەكە دەكات:" لە سنوری قەزای داقوقی سەربە پارێزگای كەركوك، كاكەییەكان لە (15) گوندا نیشتەجێن، كە چەكدارانی داعش لە 2014 هاتن (2) گوندی كاكەیی كەوتە دەستی داعش ئەوانیش گوندەكانی (شوكر جەیران، ئەلبو محەمەد) بوو، ئەو دوو گوندە پێش روداوەكانی 16 ئۆكتۆبەر لەدەستی چەكدارانی داعش رزگاركران، بەڵام بە خاپوركراوی، لەدوای 16ی ئۆكتۆبەر هێرشكرایە سەر گوندی (سەید عەباس)و دواتر گوندەكانی (عەلوەد پاشا، شەشەكان، سەید حسێن)، هەموو ئەو گوندانە چۆڵكران، واتا (4) گوندی تری كاكەیی چۆڵكران، لەكۆی (15) گوند (6) گوندی كاكەیی چۆڵكران، بەهۆی رفاندن‌و خراپی دۆخی ئەمنی، لە مانگی 12/2017 گوندی (سەید نیعمەت)یش چۆڵی كرد، لە هاوینی 2018 گوندەكانی (شالیار، عەرم كۆیی)  بەهۆی ئەوەی خەڵكی كاكەیی لەو ناوچانە رفێنران، دواتر گوندەكانی (سەنقڕ، عەلی سەرا)ش چۆڵیانكرد، بەڵام ئەم گوندانە نیوە بە نیوە چونەتەوە.
بەكۆی گشتی لە(15)گوندی كاكەیی لە ناوچەكە (9) گوند چۆڵی كردووە، (6) گوندی كاكەیی ماوە كە ئەوانیش (تۆپزاوا، مەتیق، رزگاری، عەلی سەرا، مەنقوب) هەیە، بەڵام گوندی (عەلوەت پاشا)مان هەیە بە شەو چۆڵە‌و بەرۆژ خەڵكەكەی  دەچێتەوە بۆ ئیشوكار".
بەڵام فەرەیدون كاكەیی گوندە ئاوەدانەكانیش بە چۆڵكراو ئەژمار دەكات، چونكە بەوتەی ئەو" نزیكەی 60%ی كاكەییەكان لە شوێنی خۆیان نەماون، لەو 15 گوندە كاكەییەی داقوق، تەنها 6 گوندی ئاوەدان ماوەو ئەویش خێزانەكانی كەمبونەتەوەو خەریكە هەر بەتەواوی چۆڵ دەبن، گوندی(عەلی سەرا) پێشتر (200) ماڵ بوو، ئێستا تەنها (4) ماڵی تیێدا ماوە، گوندی (سەنقڕ) پێشتر (80 بۆ 90) ماڵ دەبوو ئێستا (4 بۆ 5) ماڵی تیێدا ماوە". 

ژمارەیی كاكەییەكان ؟ 
سەرۆكی رێكخراوی (میسرا بۆ پەرەپێدان‌و رۆشنبیری یارسانی) باس لە ژمارەی گوندو خێزانی كاكەییەكان دەكات و ئاماری نافەرمی دەخاتەروو: 
•    لەسنوری قەزای داقوق (15) گوندی كاكەیی هەیە، دانیشتوانی ئەو گوندانە ژمارەیان (هەزار) خێزان دەبێت. بە دانیشتوانی گوندەكان‌و كاكەییەكان ناو شاری داقوقەوە، نزیكەی (4 هەزارو 200) كەس دەبن، ئەمە لەكاتێكدایە بەپێی ئامارێك كە لەبەردەستی كاكەییەكاندایە‌و پێشتر كراوە، ژمارەی توركمانەكان لە سنورەكە (4 هەزار) كەس بوو، واتە كاكەییەكان ژمارەیان لە توركمانەكان زیاترە.
•    دابەشبوونی جوگرافیی كاكەیی بەرێژە زۆرەكەی لە كەركوكە، كە (20 هەزار بۆ 25 هەزار) كەس دەبێت، بە ناو شاری كەركوك‌و قەزای داقوقەوە.
•    دووەم زۆرترین ژمارەیی كاكەییەكان لە پارێزگای دیالەیە، بەتایبەتیش  لە قەزای خانەقین، بەپێی ئامارێك كە قایمقامیەتی ئەو قەزایە لە 2010 ئەنجامی داوە" ژمارەی دانیشتوانی خانەقین (200 هەزار) كەسە، رێژەی (7.7%)ی كاكەییە كە دەكاتە (15 هەزارو 400) هاوڵاتی كاكەیی لەو قەزایە، لە مەندەلی‌و قەزانیەو شارەبان كاكەیی هەیە.
•    لە دەشتی نەینەوا كاكەیی هەیە، (5) گوندی كاكەیی لە ناوچەكەدا هەیە، بە نزیكەی (12 هەزار) كاكەیی  ئەژمار دەكرێت.
•    قەزای خەبات كە هاوشانی دەشتی نەینەوایە، نزیكەی (400) ماڵی كاكەیی تێدایە، ئەمە جگە لە (4 هەزار) كاكەیی كە لەناو هەولێردا دەژین. 
•    لە كەلار بەپێی ئامێرێك (670) ماڵی كاكەیی هەیە، كە نزیكەی (3 هەزار) كەس دەبن. 
•    لە پارێزگای هەڵەبجە نزیكەی (450) ماڵی كاكەیی هەیە، بە نزیكەی (2 هەزار) كەس ئەژماردەكرێن. 
پەنا بۆ UN دەبەن
نەتەوە یەكگرتووەكان‌و یەكێتی ئەوروپا گرنگی بە پرسی كەمە نەتەوەییەكان دەدەن‌و بەردەوام نوێنەرەكانیان لە عێراق لەگەڵ كەمە نەتەوەییەكان كۆدەبنەوە.
بەگوێرەی قسەی سەرۆكی ریكخراوی (میسرا بۆ پەرەپێدان‌و رۆشنبیری یارسانی)، مانگانە لەگەڵ نوێنەرانی یەكێتی ئەوروپا كۆدەبنەوەو راپۆرتی تایبەت بە رەوشی كاكەییەكانیان دەخەنە بەردەست.
ئێستا كۆمسیۆنی باڵای مافی مرۆڤی عێراق‌و بەشی مافی مرۆڤی نەتەوە یەكگرتووەكان لەگەڵ چالاكوانی كەمینەكان لە بەغداد تیمێكیان دروستكردووە، رەجەب كاكەیی یەكێكە لە ئەندامانی تیمەكە‌و دەڵێ "مانگانە كۆدەبینەوە".
كاكەییەكان چاویان لەوەیە نەتەوە یەكگرتووەكان دوو ئەركی لەسەرەكی لەئەستۆ بگرێت:
یەكەم: بەهاناوە چونی لێقەوماوان لە حاڵەتی لەناكاودا. 
دووەم: پێشكەشكردنی راوێژو رێنمایی سەبارەت بە جێبەجێكردنی ئەو یاساو پەیمان‌و راگەیەندراوانەی كە عێراق ئیمزای لەسەر كردوون.
ئێستا پرۆژە یاسایەك هەیە كاری لەسەر دەكرێت، پرۆژەكە ناوی "حمایە التنوع ‌و منع التمیز" واتە پرۆژەیاسای" پاراستنی فرەیی‌و رێگریكردن لە جیاكاری"، بڕیارە ئەم پرۆژەیە بخرێتە بەردەم ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەمەبەستی پەسەندكردنی.
ئەم یاسایە ئەگەر جێبەجێ بكرێت رۆڵی دەبێت لە پاراستنی ناسنامەی كاكەییەكان، رەجەب كاكەیی باسلەوەدەكات" كاكەییەكان لەسەر رەگەزنامەكەیان موسڵمان، لەسەرەتای دروستبوونی عێراقەوە ناسنامەی ئەوان بەمشێوەیە دانراوە، سەرباری ئەمە ئێستا شیعەكان دەیانەوێت كاكەییەكان بكەن بە موسوڵمان"، ئەمە بەبۆچوونی ئەو جینۆسایدی بیروباوەڕە.

بابه‌تی په‌یوه‌ندیدار
مافی به‌رهه‌مه‌كان پارێزراوه‌ بۆ دره‌و
Developed by Smarthand