درەو میدیا:  عەلا روبەیعی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی سائیرون دەڵێت" كەسایەتی سیاسی دەسەڵاتدار هەیە لە پشتی كۆمپانیاكانی پەیوەندی ( زەین و ئاسیاو كۆڕەك)ەوەن و هاوبەشی ئەو كۆمپانیایانە بوون و بەرتیلیان وەرگرتن لەبەرامبەر ئیمزاكردنی گرێبەستەكانیان.. ڕوبەیعی لە بەیاننامەیەكدا ئاشكرایكردووە: تەواوی ئەم كۆمپانیایانەو بە دیاریكراوی (كۆڕەك)سەدان ملیۆن دۆلاری حكومەتی عێراق قەرزارن.  بەوتەی ئەو،  ئەم كۆمپانیایانە دزی لە هاوڵاتیان دەكەن بەهۆی شكستی لایەنە پەیوەندیدارەكان لە چاودێریكردنیان و چاو نوقاندنیان لە خراپی خزمەتگوزارییەكانیان لە پەیوەندی تەلەفونی و تەنانەت هێڵی ئینتەرنێتیش. ئەو پەرلەمانتارەی سائیرون تەئكید دەكات، هەندێك لە وەزارەتەكان و دەستەی ڕاگەیاندن و پەیوەندیەكانیش بە پێچەوانەی یاسا لەگەڵ ئەو كۆمپانیایانە مامەڵەیان كردووە كە قەرزەكانی حكومەتی عێراقیان نەداوەو هەندێك لە قەرزەكانیشان بەشێوەی نایاسایی بۆ سڕاوەتەوە. ئاماژە بەوەشدەكات، لیژنەی ڕاگەیاندن و پەیوەندییەكان كار دەكات بۆ ئاشكراكردنی تەواوی ئەو ناوانەی لەپشت ئەوكۆمپانیایانەوە كار دەكەن، ئەگەر ڕێگری دروستبكەن بۆ پرۆسەی هەڵدانەوەی دۆسیەی گەندەڵییەكانی پەیوەست بە كۆمپانیاكانی (زەین، ئاسیا، كۆرەك) كە لە كوردستان باجەكانیان دەدەن، بەڵام قەرزەكانی بەغداد نادەن بە پشتیوانی كەسانی دەسەڵاتدار لە بەرامبەر وەرگرتنی بڕە پارەیەكی زۆر و بێدەنگی دەستەی ڕاگەیاندن و پەیوەندییەكان و دەستەی نەزاهە.

(درەو میدیا): دوو گێڕانەوەی جیاواز هەیە لەبارەی هۆكاری دەستگیركردنی سیروان كوێخا نەجم بەرپرسی مەڵبەندی یەكێتی نیشتمانی لە چەمچەماڵ، یەكێتی بەفەرمی مستەفا چاڵاوی لە شوێنی سیروان كوێخا نەجم دیاریكرد. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بە بڕیارێكی كۆسرەت رەسوڵ عەلی پۆستی لێپرسراوی مەڵبەندی چەمچەماڵی لە سیروانی كوێخا نەجم وەرگیراوەتەوە‌و مستەفا چاڵاویی كە ئەندامی مەكتەبی رێكخستنی ئەو حزبەیە، لە شوێنەكەی دانرا.  سیروان كوێخا نەجم ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی و بەرپرسی مەڵبەندی چەمچەماڵی ئەو حزبە، ماوەی سێ رۆژە لە قەڵاچوالان دەستبەسەرە. دادگای لێكۆڵینەوەی ئاسایشی سلێمانی، رۆژی 25-8-2019 بە ماددەی 421/31، لەسەر سكاڵای بەڕێوەبەرایەتیی چالاكییەكانی دژەتیرۆر فەرمانی دەستگیركردنی بۆ سیروانی كوێخا نەجم دەركردووە. لەبارەی هۆكاری دۆسیەی دەستبەسەركردنی سیروانی كوێخا نەجم باس لە دوو گێڕانەوەی جیاواز دەكرێت: •    گیڕانەوەی یەكەم: هەندێك سەرچاوەی باڵای ناو یەكێتی كە (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ كردون باسلەوە دەكەن، سیروانی كوێخا نەجم هەوڵی تیرۆركردنی ئاسۆ ئەڵمانی ئەندامی مەكتەبی سیاسی و بەرپرسی مەڵبەندی كەركوكی حزبەكەی داوە، سیروانی كوێخا نەجم كاندیدبوو بۆ وەرگرتنی پۆستێكی وزاری لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان، دەوترێت لەسەر پشكی كەركوكییەكان ویستویەتی ئەو پۆستە وەرگرێت، بەڵام كەركوكییەكانی مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی یەكێتی رێگرییان لێكردووە‌و لەوەوە كەوتوەتە ناكۆكی لەگەڵ ئاسۆ ئەڵمانی. •    گێرانەوەی دووەم: هەندێك سەرچاوەی تری ناو یەكێتی كە قسەیان بۆ (درەو میدیا) كردووە باس لەوە دەكەن، یەكێتی زانیوەیەتی دەزگای هەواڵگری پارتی (پاراستن) لەڕێگەی هاوسەری دووەمییەوە، سیروانی كوێخا نەجمی بەكارهێناوە لەدژی بەرژەوەندییەكانی یەكێتی، تا ئەو رادەیەی پلانداڕێژراوە بۆ تیرۆركردنی ئاسۆ ئەڵمانی‌و بۆ ئەو مەبەستە سیروانی كوێخا نەجم لەگەڵ بەرپرسێكی باڵای سەربازی پارتی كۆبوەتەوە‌و بڕیاربووە چەند سەركردەیەكی تری باڵای پارتی ببینێت، بەپێی ئەم گێڕانەوەیە، هەوڵی تیرۆركردنی ئاسۆ ئەڵمانی پەیوەندی بە ناكۆكی نێوان سیروان كوێخا نەجم‌و ئاسۆ ئەڵمانییەوە نییە، بەڵكو پەیوەندی بە كێشەی نێوان ئاسۆ ئەڵمانی‌و پارتییەوە هەیە‌و لەماوەی رابردوودا ئاسۆ ئەڵمانی لە كەركوك زیانی زۆری بە پارتی گەیاندووە.  (درەو میدیا) ناتونێت هیچ یەكێك لەم گێڕانەوانە پشتڕاست بكاتەوە، چونكە پرۆسەی لێكۆڵینەوە لەگەڵ سیروانی كوێخا نەجم بەشێوەیەكی نهێنی بەڕێوەدەچێت‌و نەچووەتە ناو دادگاوە‌و زیاتر لێكۆڵینەوەیەكی ئەمنی حزبییە. 

 (درەو میدیا): پێشبینی سەرهەڵدانی قەیرانێكی نوێ لە نێوان هەولێرو بەغداد دەكرێت لەگەڵ دەستپێكردنەوەی وەرزی نوێی یاسادانان، بەهۆی دەروازە سنورییەكانەوە. بەرپرسێكی حكومەتی عێراق پێشبینی سەرهەڵدانی قەیرانێكی نوێی كردووە لەنێوان هەوڵێر بەغداد بەهۆی "ئەنجامدانی سەرپێچی گەورە لە دەروازە سنورییەكان". بەوتەی ئەو بەرپرسە" بەغداد هیچ وەڵامێكی لە هەولێرەوە پێنەگەیشتووە لەبارەی خستنە ژێر ڕكێف و چاودێریكردنی خاڵە سنورییەكان لەگەڵ توركیاو ئێران و ڕادەستكردنی داهاتەكانیان بە حكومەتی فیدراڵی، هاوشێوەی دەروازە سنورییەكانی وڵات لە بەسرەو ئەنبار. ڕاشیگەیاندووە، بەرپرسانی حكومەتی هەرێم دەستی دەستی بە بەغداد دەكەن لەو دۆسیەدا هەروەك چۆن خۆیان لە ڕادەستكردنی داهاتی نەوت دەدزنەوە، پێشبینیشیكردووە قەیرانێكی نوێ لە پەیوەندییەكان لەگەڵ دەستپێكردنەوەی وەرزی نوێی یاسادانان سەرهەڵبدات، بە جۆرێك ئەندامانی پەرلەمان بەنیازی ئیمزا كۆكردنەوەن بۆ بانگهێشتكردنی وەزیری دارایی و بەرپرسانی تر بۆ لێپرسینەوەیان سەبارەت بە نەوت و داهاتی خاڵە سنورییەكان و میكانیزمی كاركردنیان. ئەو بەپرسەی حكومەتی عێراق كە بۆ " سۆمەرییە نیوز" قسەی كردوە دەڵێت، سەرپێچی گەورە لە خاڵە سنورییەكانی هەرێم تۆمار كراوە بەجۆرێك كاڵای بەسەرچوو بێكواڵتی داخڵكراوە، لە نمونەی نوقمكردنی بازاڕ بە هێلكەی هاوردەكراو كە زیانێكی زۆری بە بازرگانان و خاوەن كێڵگە پەلەوەرییەكانی عێراق گەیاندووە. ئاماژەی بەوەشداوە، موجامەلاتی سیاسی بوەتە هۆی ئەوەی بەغداد زیانی گەورە بكات و حكومەتی هەولێریش سودی دارایی بە دەستبهێنێت. هەرێمی كوردستان خاوەنی ٦ دەروازەی سەرەكییە لەگەڵ توركیاو ئێران، دیارترین خاڵە سنورییەكانی لەگەڵ ئێران ( حاجی ئۆمەران، پەروێزخان، سەیرانبەن) وێڕای چەند خاڵێكی سنوری بچوك كە ئەوانیش ( كێلێ، شوشمێ، تەوێڵە، شێخ ساڵح و پشتە)ن. لەگەڵ توركیاش دەروازەی سنوریی (ئیبراهیم خەلیل) كە ساڵی پار ئاستی ئالۆگۆڕی بازرگانی تیایدا گەیشتوەتە نزیكەی ٥ ملیار دۆلار، خاڵی سنوریی دووەمیش (سەرزیری)یە، (سێمێڵكا) سێیەم خاڵی سنورییە لەگەڵ سوریا كە بەهۆی ڕوداوەكانی ئەو وڵاتەوە داخراوە.   

راپۆرت: درەو میدیا بە واژۆی بەرپرسی ئۆفیسی كەركوكی مادەی 140، لەماوەی سێ مانگدا زیاتر لە (600)  خێزانی پێكهاتەی عەرەب لە پارێزگاكانی سەڵاحەدین , دیالە, ئەنبار‌و بەغداد، دەگەڕێنرێنەوە بۆ پارێزگای كەركوك، كە ئەمەش شاڵاوێكی رێكخراوی تەعریبە لەو پارێزگایە. بەپێی نوسراوێك كە واژۆی كاكەڕەش سدیق بەرپرسی ئۆفیسی كەركوكی مادەی 140 و هاوكات ئەندامی مەڵبەندی كەركوكی یەكێتی نیشتمانی كوردستانی لەسەرە، بە شەش لیست ناوی ( 600) خێزانی عەرەبی لە ماوەی تەنها سێ مانگدا ( 11/3 -28/6/2019  ) گەڕێنراونەتەوە بۆ پارێزگای كەركوك. گەڕانەوەی ئەو خێزانە عەرەبانە بۆ كەركوك بەو لێشاوە، گومانی گەورەی دروستكردووە بەوەی لە سەروەختی نزیكبوونەوەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان كە بڕیارە لە ( 1ی نیسان)ی داهاتوو بەڕێوەبچێت هاوكات بڕیارە ساڵی داهاتوو سەرژمێری بكرێت، كە ئەمەش گۆڕینی دیمۆگرافیای كەركوكەو لایەنە كوردییەكانیش بێدەنگیان هەڵبژاردووە.  كورد پێكهاتەی دۆڕاوی كەركوك لەدوای روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری 2017ەوە كورد لە پارێزگای كەركوك دەسەڵات‌و پێگەی بەتەواوی لاواز بووە، نەبوونی بەرنامەیەكی رون بۆ چارەنوسی ئەو پارێزگایەو ناكۆكی لایەنە كوردییەكان هێندەی تر پێگەی كوردی لاواز كردووە.  لە دوای راگەیاندنی ناوی ( تەیب جەبار) وەك كاندیدی پارتی‌و یەكێتی بۆ پارێزگاری كەركوك لە 11ی تەموزی 2019 لیژنەیەكی هاوبەش لە هەردوولا پێكهاتووە بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ لایەنەكانی ناو ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بۆ دیاریكردنی رۆژێك بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوك، بەڵام تا ئێستا یەكێتی و پارتی خۆیان نیانتوانیوە ئەندامانی خۆیان لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك رازی بكەن بۆ هەڵبژاردنی كاندیدە هاوبەشەكەیان، بەشێك لە ئەندامانی هەردوو حزب لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك ناڕازین بە كاندیدكردنی ( تەیب جەبار) بۆ پارێزگاری كەركوك. لە كۆبونەوەی هەفتەی رابردووی لیژنەی هاوبەشی پارتی و یەكێتی لەگەڵ  ئەندامانی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك كە لە هەولێر بەڕێوەچوو, بەشێك لە ئەندامانی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك ناڕەزاییان دەربڕیوە لەسەر دیاریكردنی كاندیدی پارتی و یەكێتی بۆ پارێزگاری كەركوك. بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) ئەو ئەندامانەی پارتی كە ژمارەیان ( 5 ) ئەندامە لە كۆی ( 12) ئەندامی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك رایانگەیاندووە " نابێت تەنها یەك كاندید هەبێت‌و پێویستە 4 كاندید هەبێت و ئەوان یەكێكیان هەڵبژێرن". هەروەها ئاماژەیان بەوەشكردووە مەكتەبی سیاسی پارتی و یەكێتی حیسابیان بۆ نەكردون لە دیاریكردنی ئەو كاندیدەو بۆیە ئامادە نین دەنگ بە كاندیدی هاوبەشی پارتی و یەكێتی بدەن. بۆیە چاوەڕەوان دەكرێت و هەوڵەكانیش بەو ئاراستەیەیە كە تا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان (1ی نیشانی 2020) پارێزگاری كەركوك هەڵنەبژێردرێت و راكان جبوری لە پۆستەكەیدا بمێنێتەوە  لە راكان جبوری نزیك دەبنەوە راكان جبوری پارێزگاری بەوەكالەتی كەركوك، ئێستا لەرووی ئیعلامییەوە یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان دژایەتی خۆیانی بۆ رادەگەیەنن، بەڵام لەپشتی پەردەوە مامەڵەی دیكە دەگوزەرێت. بە پێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) كە لە چەند سەرچاوەیەكی كەركوكەوە دەستی كەوتووە، بەهۆی ئەوەی راكان جبوری نزیكەی لە ( 600 ملیار) دیناری لەبەر دەستدایە، بەشێكی زۆری سەركردەكانی یەكێتی لە كەركوك مامەڵەی ژێر بە ژێریان لەگەڵی هەیە ئەویش لە پێناو پێدانی پرۆژەو سود مەندبون لەو پارەیەی لەبەردەستیدایە, بۆ نمونەش شەرعییەتدان بە دەسەڵاتی خەرجكردنی پارە لەلایەن خودی راكانەوە، كە بەشێك لە ئەندامانی یەكێتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لەگەڵ عەرەبەكان 21 واژویان كۆكردەوە بەوەی راكان جبوری خۆی دەسەڵاتی خەرجكردنی پارەی پترۆدۆلار و بودجەی هەرێمیی هەبێت. هەرچی پارتی دیموكراتی كوردستانیشە تائێستا چەندین كۆبونەوەی نهێنیان لەگەڵ راكان جبوری كردووە، جبوری لەماوەی رابردوودا چەندین جار لە شاری هەولێر كۆبونەوەی لەگەڵ بەرپرسانی پارتی دیموكراتی كوردستاندا كردووەو یەكێك لەو كۆبوونەوانە هەفتەی رابردوو لە شاری هەولێر بەڕێوەچووە.  

راپۆرتی: نامیق رەسوڵ – محەمەد رەئوف  وەزیری پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان رۆژی شەممە 21ی ئەیلولی داهاتووی دیاریكرد بۆ كردنەوەی دەرگای خوێندگەكان‌و دەستپێكی ساڵی نوێی خوێندنی 2019-2020، ئێستا كەرتی پەروەردە لەبەردەم كۆمەڵێك قەیران و ئاڵنگاری گەورەدایە بەو پێیەی ژێرخانی پەروەردە بەشێكی داڕوخاوەو رەنگە چارەسەركردنیان پێویستی بە پلانی درێژخایەن بێت، 60%ی قوتابخانەكان پێویستییان بە نۆژەنكردنەوە هەیە 100 قوتابخانە هەر كارەبای نیە، 30 قوتابخانە لە بینای گڵدایە،( هەزارو 785) قوتابخانە دوودەوامیەو ( 134 ) قوتابخانە سێ دەوامیە. ژینگەی قوتابخانەكان ژینگەی خوێندن لە هەرێمی كوردستاندا ژینگەیەكی نالەبارەو گونجاو نیە بۆ خوێندن و لەگەڵ سیستمی نوێی خوێندندا یەكناگرێتەوە, ژمارەیەكی بەرچاوی بینای قوتابخانەكان كۆن و داڕزیون و بەكەڵكی خوێندن نایەن‌و تەنانەت هەندێكیان مەترسی روخانیان لێدەكرێت. لە ساڵانی رابردوودا ئەمە روویداو خوێندكارو مامۆستا كەوتنە ژێر دارو پەردووی ئەم بینا داڕزیوانە و خوێندكارێكیش گیانی لەدەستدا. بەگوێرەی ئاماری خودی وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی كوردستان لەم سەدەی بیست و یەكەدا، ئێستا(30)  قوتابخانە بیناكانیان لە گڵ و قوڕ دروستكراون، هەروەها 60%ی قوتابخانەكان پێویستیان بە نۆژەنكردنەوە هەیە، هاوكات ( 1785 ) قوتابخانە دوودەوامییەو ( 134 ) قوتابخانە سێ دەوامییەو ( 5 ) قوتابخانە چوار دەوامییەو ( 194 ) قوتابخانە لە بینای كرێدان و (100) قوتابخانەش كارەبای نیە.  -    لە ساڵی خوێندین 2017 -2018 لەكۆی ( 5234 ) قوتابخانە ( 3162 ) قوتابخانەی پێویستی بە نۆژەنكردنەوە هەیە بەڕێژەی (60%). -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لەكۆی ( 5234 ) قوتابخانە (501) قوتابخانەی شورا( دیوار)ی نیە بەرێژەی ( 9%). -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لەكۆی ( 6635 )دەوامی قوتابخانە ( 4705) قوتابخانە یەك دەوامیە ( 1785) قوتابخانە دوو دەوامیە( 134) قوتابخانە سێ دەوامیە ( 5) قوتابخانە چوار دەوامی و پێنج دەوامیە -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لە كۆی ( 5234 ) قوتابخانە (194) قوتابخانەی لە بینای كرێدان. -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لەكۆی ( 5234 ) قوتابخانە (1395) قوتابخانەی میوانن. -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لەكۆی ( 5234 ) قوتابخانە (30) قوتابخانەی لە بینای گڵدان‌و تا هیچ تایبەتمەندییەكی قوتابخانەی تیا نیە. -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لەكۆی ( 317 هەزارو 619 ) رەحلەی یەك كەسی ( 36 هەزارو 84 ) رەحلە پێویستی بە چاككردن هەیەو ( 30 هەزارو 583) رەحلە خراپە . -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لەكۆی ( 650 هەزارو 82 ) رەحلەی دوو كەسی (78 هەزارو 86) رەحلە پێویستی بە چاككردن هەیەو ( 53 هەزارو 483) رەحلە خراپە. -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لەكۆی ( 5234 ) قوتابخانە (2411) قوتابخانەی باخچەی نیە بەرێژەی ( 46%) -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لەكۆی ( 5234 ) قوتابخانە (100) قوتابخانەی كارەبای نیە. -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لەكۆی ( 5234 ) قوتابخانە (350) قوتابخانە تەوالێتی مامۆستای نیەو (159) قوتابخانە تەوالێتی قوتابی نیە. -    لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 لەكۆی ( 5234 ) قوتابخانە (716) قوتابخانە تۆڕی ئاوی پاكی خواردنەوەی نیە. ژمارەی مامۆستا لەگەڵ میلاكدا یەكناگرێتەوە لە هەرێمی كوردستاندا (128 هەزارو 424) مامۆستا هەیە، كە (54 هەزارو 110 ) مامۆستای لە رەگەزی نێر بەرێژەی ( 42%) و (74 هەزارو 311) مامۆستا لە رەگەزی مێن بە رێژەی ( 58%) لەگەڵ ( 11 هەزارو 136 ) مامۆستای وانەبێژ، لە ساڵی خوێندنی 2017 -2018 ( 11 هەزارو 379) مامۆستا مۆڵەتیان وەرگرتووە. ئەوەش رێژەیەكی كەم نیە ئەگەر زیاد نەبێت, بەڵام هۆكاری ئەوەی كە هەندێك قوتابخانە بەدەست بێ مامۆستایی و كەمی مامۆستاوە دەناڵێََنن ئەوەیە كە ناڕێكی لە دابەشكردنی مامۆستادا هەیە، قوتابخانە هەیە رێژەی زیاد لە پێویستی مامۆستای هەیە، قوتابخانە هەیە ژمارەی مامۆستاكانی ئەگەر بەقەد خوێندكارەكانی نەبێت هیچی وای كەمتر نیە، قوتابخانەش هەیە بە نزیكەی (700) خوێندكارەوە (10) مامۆستای هەیە، لە هەرێمدا هەر مامۆستایەك 17 خوێندكاری بەردەكەوێت.   وازهێنان لە خوێندن  دیاردەی وازهێنان لە خوێندن دیاردەیەكی خراپ‌و مەترسیدارە لە هەرێمی كوردستاندا، بەپێی ئامارەكانی خودی وەزارەتی پەروەردە ساڵانە ژمارەیەكی زۆر لە منداڵان واز لە خوێندن دەهێنن، ئەمە جگە لەوانەی كە هەر پەیوەندیان بە خوێندنەوە نەكردووەو ناونوس نەكراون كە ئەمانە هیچیان لەم ئامارانەدا نین ژمارەی ئەو قوتابیانەی وازیان لە خوێندن هێناوە لە ساڵی خوێندنی 2017-2018 لەكۆی ( ملیۆنێك و 741 هەزارو 762 ) قوتابی (34 هەزارو 527) قوتابی وازیان لە خوێندن هێناوە، لەگەڵ ئەوەی بەشێكیان فاكتەری ئابوری كۆمەڵایەتی هەیە، بەڵام بەشێكیشی پەیوەستە بە ژینگەی قوتابخانەوە كە ژینگەیەكی نەگونجاوە لەگەڵ خواست و ویستەكانیانداو زۆرێك لە قوتابخانەكان وەك سەربازگە یاخود زیندانێك وان بۆ قوتابیان، بۆیە هەست بە خۆشی و ئاسودەیی ناكات لە ناو بینای قوتابخانە، كەمی و نەبوونی وانەكانی ( وەرزش، میوزیك، هونەر..هتد) كاریگەری زۆری لەسەر  وازهێنانی قوتابی هەیە. چارەسەر وەزیری نوێی پەروەردە لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا ماوەی زیاتر لە 40 رۆژە دەستبەكاربووە، ئەو وەزارەتێكی وەرگرتووە كە بەدەست ئەو كێشە كەڵەكەبووانەی سەرەوە دەناڵێنێت. لە دەستپێكی كارەكانیدا وەزیری نوێ چەند بڕیارێكی دەركرد بۆ چارەسەركردنی هەندێك لەو كێشانە كە بریتین لە: * هەڵوەشاندنەوەی خوێندنی هەردوو بابەتی ( بیركاری‌و زانست) بە زمانی ئینگلیزی لە قوتابخانە بنەڕەتییەكاندا، كە ئەمە لە رابردوودا كێشەیەكی زۆری بۆ خودی خوێندكاران‌و كەسوكاریان‌و تەناتەت مامۆستایانیش دروست كردبوو. * قەدەغەكردنی وتنەوەی وانە لە خوێندنگە ئەهلییەكاندا لەلایەن مامۆستایانی قوتابخانە حكومییەكانەوە، ئەوەش بەمەبەستی رەخساندنی هەلی كار بۆ دەرچوانی زانكۆ‌و پەیمانگاكان كە چەند ساڵێكە دامەزراندن لە كەرتی حكومییدا وەستاوە. *پێكهێنانی لیژنەیەك بۆ ڕێكخستنەوەی میلاكاتی مامۆستایان و فەرمانبەران لە سەنتەری شارەكان بۆ ساڵی خوێندنی (2019- 2020). * ڕێگەنەدان بە كردنەوەی خولی بەهێزكردن و وتنەوەی پرۆگرامەكانی خوێندن لەو پەیمانگە پیشەییانەی كە لەلایەن وەزارەتی پەروەردەوە مۆڵەتی پیشەییان پێدراوە. ئەم بڕیارانەی وەزیری پەروەردە ئەگەرچی بۆ  پرۆسەی پەروەردە‌و فێركردن لە هەرێمدا گرنگن، بەڵام چارەسەری بنەڕەتی كێشە قوڵە‌و گەورەكانی ئەو پرۆسەیە ناكات، چونكە چارەسەری كێشەكانی پەروەردە پێویستی بە بودجەی باش‌و پلانی ستراتیژی هەنوكەیی‌و درێژخایەن هەیەۆ بەشێك لەو كێشانە بەمشێوەیە چارەسەر دەبن: * كەرتی پەروەردە بەدەست كەمی بینا‌و خراپی بیناوە دەناڵێنێت، بۆیە پێویستە حكومەت‌و وەزارەتی پەروەردە لەم بوارەدا بودجەیەكی تایبەت تەرخان بكەن بۆ بونیاتنانی خوێندنگەی نوێ‌و نۆژەنكردنەوە‌و چاككردنی بیناكان‌و گونجاندنیان لەگەڵ سەردەمدا. * دابینكردنی كەلوپەل‌و پێداویستییەكانی تایبەت بە پرۆسەی پەروەردە‌و فێركردن كە ئێستا تەكنۆلۆژیای پێشكەتوو رۆڵی بەرچاو دەبینێت لەو پرۆسەیەدا. * رێكخستنەوەی میلاكی خوێندنگەكان لە مامۆستا‌و فەرمانبەر‌و كارگوزار‌و باخەوان بە شێوەیەكی دادپەروەرانە، چونكە كێشە لە كەمی میلاكدا بەو شێوەیە نییە بەڵكو كێشەكە لە رێكخستنی میلاكاتدا هەیەو هەندێك خوێندنگە میلاكی زۆرە‌و هەندێكیش میلاكی زۆر كەمە. * چاوخشاندنەوە بە بابەتەكانی خوێندن‌و گونجاندنیان لەگەڵ سەردەم‌و دۆخی پەروەردە لە هەرێمی كوردستاندا. * بایەخدان بە مامۆستایان، كە بڕبڕەی پشتی پرۆسەی پەروەردە‌و فێركردنن‌و گۆڕانكاریكردن لە دەستەی بەڕێوەبردنی خوێندنگەكاندا بەشێوەیەك كە ئەوانەی خوازیارن لەو بوارەدا خزمەت بكەن بواریان بۆ بڕەخسێت‌و ئەوانەشی چەندین ساڵە لەو ئەركەدان‌و ماندووبون پشوو بدەن‌و بگەڕێنەوە‌و خوێندكاران‌و پەروەردەش سود لە ئەزمونیان وەربگرن. وەزارەتی پەروەردە وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ یەكەم كابینەی حكومەتی هەرێم لە 1992 دامەزراوەو بە یاسای ژمارە (4) ساڵی (1992) وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی كوردستان، كاری خۆی دەكات.  بەپێی ئەو زانیاریانەی كەلە سایتی فەرمی وەزارەتی پەروەردەدا بڵاوكراوەتەوە(https://moe-krg.com) لە دیوانی وەزارەت ( 5 ) راوێژكار هەیە، لەناو دیوانی وەزارەتدا ( 12 ) بەرێوەبەری گشتی هەیە، سەرەڕای بەرێوەبەری گشتی پەروەردەكان، لەگەڵ ( 7) بەرێوەبەرایەتی لەناو دیوانی وەزارەتی پەروەردە.    * سود لە راپۆرتی ئینستتیۆتی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان وەرگیراوە 

(درەو میدیا): ئۆپەراسیۆنەكانی ئیسرائیل سوریا‌و عێراقی تێپەڕاند‌و گەیشتە لوبنان، ئەمینداری گشتی حزبوڵای لوبنان هەڕەشەی وەڵامدانەوەی كرد لە ئیسرائیل كە ئەگەر كەشێكی پڕ لە نیگەرانی‌و ئاڵۆز بخوڵقێنێت، ئایا بەكارهێنانی زمانی هەڕەشە لە نێوان ئیسرائیل لەلایەك‌و ئێرانو هاوپەیمانەكانی تری لەلایەكی ترەوە سەردەكێشێت بۆ بەرپابوونی جەنگێكی گشتگیر؟ سێ‌ تەقینەوەی ناوچەی بیقاعی ناوەڕاستیان لە لوبنان هەژاند، دەركەوت كە لەلایەن فڕۆكەكانی ئیسرائیلەوە ناوچەكە بۆردومانكراوە، تەلئەبیب دەڵێت لەو هێرشەدا چەند بنكەیەكی بەرەی میللی رزگاریخوازی فەلەستین سەركردایەتی گشتی كراوەتە ئامانج، پێش ئەم هێرشەش ئیسرائیل بە فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان هێرشیكردەوە سەر بنكە‌و بارەگاكانی حزبوڵای لوبنان لە باشووری ئەو وڵاتە كە پێگەی سەرەكی ئەو حزبەیە. ئەم هێرشە حەسەن نەسروڵای ئەمینداری گشتی حزبوڵای هێنایە قسە، نەسروڵا هەڕەشەی ئەوەیكرد كە باجەكەی هەرچییەك بێت وەڵام دەدەنەوەو هەر فڕۆكەیەكی ئیسرائیلی بێفڕۆكەوانی ئیسرائیلی ئەگەر لە ئاسمانی لوبناندا بفڕێت دەیخەنە خوارەوە. یەكەم هێرش نیە هێرشەكەی ئەمداوییەی سەر لوبنان، سێیەم هێرشی لەو جۆرەیە كە ئیسرائیل بنكە‌و پەناگەی ئەو هێزانە دەكاتە ئامانج كە ناڕاستەوخۆ سەربە ئێرانن، لە عێراق ئیسرائیل – بەوتەی رۆژنامەیەكی ئەمریكی- كۆگای چەك‌و تەقەمەنی تایبەت بە هێزەكانی حەشدی شەعبی كردە ئامانج كە لەلایەن ئێرانەوە هاوكاری دەكرێنن لە دەوروبەری دیمەشقی پایتەختی سوریاش وەك خۆی دەڵێت ئیسرائیل بنكەیەكی سەر بە فەیلەقی قودسی ئێرانی بە ئامانج گرتووە. ئیسرائیل دەڵێت لەو هێرشەدا دوو كەس كوژراون كە هەوڵیانداوە كردەوەی تێكدەرانە لەدژی  ئەنجامبدەن لە خاكی سوریاوە، ئەفسەرێكی باڵای سوپای ئیسرائیل‌و ئەفیخای ئەدرعی وتەبێژی سوپای ئیسرائیل دەڵێن هێزەكانی سەر بە فەیلەقی قودسی ئێران لە ئامادەكاریدا بوون بۆئەوەی لەرێگەی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانە هێرشبكەنە سەر باكوری ئیسرائیل‌و هەر فڕۆكەیەك لەوانە چەندین كیلۆگرام تەقەمەنی هەڵگرتووە، بەڵام ئیسرائیل ئەو پلانەی لەباربرد. بەوتەی ئەدرعی ئەو فڕۆكە بێفڕۆكەوانانە لە ئێرانەوە لەگەڵ چەند كەسێكی ئێرانیدا گەیەنراونەتە فڕۆكەخانەی دیمەشق، پاشان گواستراونەتەوە بۆ سەربازگەیەك كە فەیلەقی قودس بەڕێوەدەبات. بەڵام موحسن رەزایی فەرماندە لە سوپای پاسدارانی ئێران ئەو گێڕانەوەیەی ئیسرائیل رەتدەكاتەوە‌و دەڵێت:" ناوەندە راوێژكارییەكەیان هیچ زیانێكی پێ نەگەیشتووە" بۆچی ئێستا؟ لێكدانەوەكان دەربارەی ئامانجی راستەقینەی ئیسرائیل لەم هێرشانەدا جیاوازن، هەندێك لە چاودێرە سیاسییەكان وایدەبینن كە پێویستییەكی كاتییە بە لەبەرچاوگرتنی نزیكبوونەوەی هەڵبژاردنەكانی ئیسرائیل. ئەیاد ئەبو شەقرا، چاودێری سیاسی لوبنانی لەگەڵ ئەم بۆچونەدایە‌و خاڵێكی تریشی دەخاتەسەر و دەڵێت ململانێی نێوان ئیسرائیل‌و ئێران ململانێیە لەسەر سنوری هەژمویان لە ناوچەكەدا‌و هێرشەكانی ئیسرائیل هیچ نین جگە لە ئاگاداركردنەوەیەك بۆ ئێران كە سنوری خۆی تێنپەڕێنێت.  ئەبو شەقرا لە لێدوانێكیدا بۆ ماڵپەڕی " DW" ی ئەڵمانی دەشڵێت:" هەوڵێك هەیە بۆ دیاریكردنی سنوری هێز‌و هەژمونی نێوان هەردوو وڵات كە لە چوارچێوەی گشتی پێكەوەژیان دەرنەچێت. وادەرناكەوێت كە ئێران هەوڵبدات خۆی لە بیرۆكەی فراوانتركردنی سنوری هەژمونی ئیقلمی بدزێتەوە، بۆیە بە بۆچونی ئەبو شەقرا ئەمە ئیسرائیلی ناچاركردووە دەست بە جوڵە بكات بۆئەوەی جموجوڵی فراوانخوازی ئێران رابگرێت، بەهۆی ئارەزووی ئێرانەوە بۆ پتەوتركردنی هەژمونی خۆی كە وادەردەكەوێت زیاترە لەوەی دەكرێت رێگەی پێ بدرێت، ئاماژەبەوەشدەدات كە رەزامەندییەكی نێودەوڵەتی هەیە بۆ هەژمونی ئێران لە ناوچەكەدا بەڵام لە سنورێكی دیاریكراودان ئەوەش بە روونی دەركەوت كاتێك محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران گەیشتە فەرەنسا‌و لە پەراوێزی كۆبوونەوەی لوتەكەی گروپی حەوتدا لەگەڵ هەندێك لە سیاسییەكاندا كۆبوەوەو ئەمڕۆش دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا جەختیكردەوە لەسەر ئەوەی كە " روخاندنی رژێمی ئێران ئامانجی ئەمریكا نیە‌و ئەو دەیەوێت ئێران دەوڵەتێی بەهێز بێت، بەڵام رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵیدا رێككەوتنێكی خراپ بوو". لای خۆشیەوە ئیال علیما چاودێری سیاسی‌و سەربازیی لە رادیۆی ئیسرائیل بەپێویستی دەزانێت بۆ تێگەیشتن لە جموجوڵەكانی ئەمداوییەی ئیسرائیل دەبێت بگەڕێینەوە بۆ لێدوانی چەند مانگێك لەمەوبەری یەكێك لە گەورە ئەفسەرانی ئیسرائیل لە دەستەی هەواڵگری كە رایگەیاند ئێران كار دەكات بۆئەوەی چەند بنكەو دامەزراوەیەكی ستراتیژی لە سوریاوە بگوازێتەوە بۆ عێراق لەترسی هێرشی ئیسرائیل بۆسەریان. دەشڵێت سوربووونی جیهان‌و ئیسرائیل لە رێگەگرتن لە جێگیربوونی ئێران لە سوریا‌و ناوچەكە لانیكەم بە بۆچونی ئیسرائیل پاساوی ئەوەی پێ دەدەن چالاكییە سەربازییەكانی لە عێراق‌و سوریا‌و لوبنان فراوانتر بكات. بەڵام یۆهانسك بێگ مامۆستا لە زانكۆی توێژینەوە یەهودییەكان لە هایدلبێرگ لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ DW دەڵێت:" نیگەرانی ئیسرائیل زیاتر بووە لە بڕ‌و قەبارەی جەنگی بەوەكالەت كە لە ناوچەكەدا ئەنجامدەدرێنو ئێرانیان لە پشتەوەیە، ئەوەش وایكرد ئیسرائیل دەست بە جوڵە بكات". هێرشەكان دەبنە جەنگێكی گشتگیر؟ بەشێكی زۆر لە چاودێران ترسی خۆیان  ناشارنەوە لە ئەگەری تەشەنەسەندنی رووبەڕوبونەوەكانی ئەمداوییەی نێوان ئێران‌و باڵەكانی لە ناوچەكەدا لەگەڵ ئیسرائیل بۆ بەرپابوونی جەنگێكی ئیقلیمی، بە تایبەتیش دوای لێدوان‌و هەڕەشە راستەوخۆكانی حەسەن نەسروڵا، ئەمینداری گشتی حزبوڵا. ئەیاد ئەبوشەقرا چاودێری سیاسی لوبنانی لەگەڵ ئەو ترسەدایە، بەڵام باوەڕیشی وایە " ئەگەر جەنگ بەرپا ببێت ئەوا لە سنورێكی دیاریكراودا دەبێت، چونكە چوارچێوەیەكی پێكەوەژیان‌و رەزامەندیی هەیە لە لایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە بۆ بەرژەوەندییەكانی ئیسرائیل لە ناوچەكەدا كە وای لێدەكەن ئامادەیی تێدابێت هێزی ئەتۆمیی ئێران بگۆڕێتەوە بە بوونی هەژموونی لەسەر خاك‌و زەوی لە ناوچە عەرەبییەكاندا. ئەبو شەقرا لە وتاكانی نەسروڵادا رەهەندێكی مەترسیدار دەبینێت‌و جەخدەكاتەوە كە هەڵەی زمانەوانی یان خراپ خەمڵاندن نەبوو كاتێك نەسروڵا وتی بەرپەرچدانەوە‌و وەڵامدانەوەی ئیسرائیل لە لوبنان دەبێت‌و نەی وت لە لوبنانەوە دەبێت، كەواتە نەسروڵا چ پلانێكی هەیە بۆئەوەی لەناو لوبناندا جێبەجێی بكات ئەگەر هێرشی ئیسرائیل دووبارە بووەوە؟ كەس نازانێت، ئەمەش مایەی نیگەرانییە، ئاماژە بەوەشدەدات كە هەڵوێستی ئەوروپا بەرامبەر بە ئێران لەگەڵ هەڵوێستی چین‌و روسیا كە بە تەواوەتی شكاندنی ئێران رەتدەكەنەوە هەموو كارگەلێكن كە ئاماژە بەوەدەدەن رەزامەندییەك هەیە بۆ بوونی هەژموونێكی ئیقلیمی ئێران بەڵام بە شێوەی ناڕاستەوخۆ. بەوتەی ئیال عەلیما چاودێری سیاسی ئیسرائیلی هەواڵگرییەكانی ئیسرائیل هەڵگیرسانی رووبەڕبوونەوەی راستەوخۆ لەگەڵ حزبوڵا یان باڵەكانی تری ئێران لە ناوچەكەدا بە دوو دانانێن‌و دەڵێت:" هەڵسەنگان بۆ هەڵوێستێك دەكرێت كە باس لە ئەگەری تێكچوونی بارودۆخەكە دەكات یان رووداوێكی لاوەكی كە لەسەر سنور رووەدات‌و دواتر فراوان دەبێت بۆ شەڕێكی چەند بەرەیی، ئەوەش بەواتای ئەوە دێت كە مەترسیی هەیە". بەڵام ئەم چاودێرە ئیسرائیللە رونیشیدەكاتەوە كە ئەگەری تێوەگلانی هەردوو وڵات لە رووبەڕبوونەوەیەكی گشتگیردا بەمزوانە بە ئەگەرێكی دوور دادەنێت‌و دەڵێت هەموو لایەنە نێودەوڵەتییەكان پابەندن بە رێگەگرتن لە بەرپابوونی جەنگێك بەڵام هەندێك بەریەككەوتن‌و ئاڵۆزیی بەردەوام دەبنە هۆی زیاتربوونی دۆخەكە‌و دیمەنی توندتری ئەم بەریەككەوتنە دەبینین، بە تایبەت لەدوای سوربونی ئیسرائیل لەسەر گەڕانەوەی ئێران بۆ پێگەكانی لە ناوچەكەو لە بەرامبەریشدا ئێران سورە لەسەر بەردەوامیدان بە ستراتیژی فراوانتركردنی هەژمونی لە ناوچەكەدا". هەمان نیگەرانی لای یۆهانس بێگ مامۆستای زانكۆی هایدلبێگر هەیە كە دەڵێت لە جەنگی 2006ەوە حزبوڵا‌و ئیسرائیل خۆیان بۆ رووبەڕووبونەوەیەكی گشتگیر ئامادەدەكەن‌و حزبوڵا بوەتە خاوەنی بنكە‌و سەكۆی تەقاندنی موشەكە مەودا مامناوەند لەناو لوبناندان كە ئەوەش رەنگە پاڵ بنێت بە ئیسرائیلەوە بۆئەوەی توندتر بێتە ناو لبونانەوە‌و رەنگە ئەمە ببێتە جەنگی سێیەمی لوبنان. یۆهانس بێگ رونیشیدەكاتەوە كە هاتنەدی ئەم سیناریۆیە ئێستا دوورە، بەڵام كێشەكە لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا ئەوەیە كە قورسی هەڵسەنگاندنی بە شێوەیەكی سنوردار بۆ بكرێت، لە جەنگە لوبنانی ساڵی 2006ەوە ئاڵۆزییەكان زۆریان نەخایاندووە هەتا گەیاندویانەتە شێوەی جەنگێكی تەواوەتی. ئیسرائیل هێڵی سوری بەزاندووە؟ جوڵەی فڕۆكە بێفڕۆكەوانەكانی ئیسرائیل بۆ قوڵایی ناو لوبنان مایەی سەرسوڕمان بوو، لەبەرئەوە تەلئەبیب زۆر بەجدیی دەڕوانێتە لێدوانەكانی حەسەن نەسروڵا، ئەمەش بەوتەی ئیال عەلیما چاودێری سیاسیی ئیسرائیلیی. عەلیما دەڵێت رەنگە بەو هەنگاوە ئیسرائیل هێڵی سوری بەزاندبێت، " پێشتر بنەمای گەمەكردن هەبوو لە نێوان حزبوڵا‌و ئیسرائیل دەربارەی ئەو كۆت‌و بەندانەی كە دەبێت پابەندی بن، لەبەرئەوە حزبوڵا هیچ وەڵامێكی هێرشەكانی ئیسرائیلی لە ناو خاكی سوریادا نەدایەوە هەرچەندە گۆڕەپانی سوریا بەشێكە لە بەرژەوەندییەكان حزبوڵا، هەتا ئیسرائیلیش لە هیچ ئاماندێكی لەناو خاكی لوبناندا نەداوە، بەڵام هێرشی دوو فڕۆكە بێفڕۆكەوانەكە خاڵی وەرچەرخانە و هەموو ئەو بنەمایانەی شكاند كە هەردوو لایەن پەسەندیان كردووەن لەبەرئەوە ئەم رووداوە لەلایی زۆربەی لایەنەكان نیشانەی پرسیارە". لە وتارەكەیدا نەسروڵا جەختیكردەوە كە هێرشەكە "هێرشێكی خۆكوژی پلان بۆداڕێژراو" بووە، بەڵام عەلیما دەڵێت رەنگە كارەكە بەهەڵە ئەنجامدرابێت، چونكە قورسی پێشبیی ئەوەی بكرێت كە ئیسرائیل قوڵایی لوبنان بكاتە ئامانج، مەگەر ئامانجێكی گرنگ هەبێت، بەڵام هیچمان دەربارەی ئەوە نەبیستووە.؟ ئەم پسپۆرە ئیسرائیلییە دەشڵێت:" ئەمە وایكردووە كە ئیسرائیل وەڵامی حزبوڵا بۆ ئەم هێرشە بەدوور نەزانێت، بەڵام كەس كات‌و شێوەكەی نازانێت".  

(درەو میدیا): دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا پێشنیازدەكات بە بۆمبی ئەتۆمی لە گەردەلولەكان بدرێت, پێش ئەوەی بگەنە خاكی ویلایەتە یەكگرتووەكان، ئەمەش بەوتەی سایتی هەواڵی ئیكسیۆسی ئەمریكی. بە گوێرەی ئەو سایتە ترەمپ لە میانی كۆبوونەوەیەكدا كە پرسی گەردەلولەكانی تێدا تاوتوێكراوە، پرسیاری ئەوەی كردووە كە  ئایا دەكرێت بۆمبی ئەتۆمیی بدرێت لە سەرچاوەی  گەردەلولەكان لە كەناراوەكانی ئەفریقاو لەو رێگەیەوە پەكبخرێت؟ سەرچاوەیەك كە ئامادەی ئەو كۆبوونەوەیە بووە رایگەیاندووە بەشداربووان سەریان سوڕماوەوە‌و وتویاینە " چیی بكەین لەگەڵ ئەمەدا؟" سایتی ئۆكسیۆن مێژووی ئەو كۆبوونەوەیەی باس نەكردووە كە تێیدا باسی ئەو پرسە كراوە. ئەمە یەكەمجار نیە كە ترەمپ پێشنیازی لەو شێوەیە دەكاتن ساڵی 2017. ترەمپ پرسیاری لە بەرپرسێكی باڵای ئیدارەی ئەمریكا كرد كە ئایا دەكرێت بە بۆمب رێگە لە گەیشتنی گەردەلول بۆ خاكی ئەمریكا بگیرێت، بەڵام ترەمپ ئەو كاتە لەو گفتوگۆیەدا باسی بۆمبی ئەتۆمی نەكرد بەدیاریكراوە. كۆشكی سپی رەتیكردوەتەوە كە كۆمێنت لەسەر ئەو بابەتە بدات، بەڵام سایتی ئیكسیۆس لەسەر زاری بەرپرسێكی باڵای ئیدارەی ئەمریكاوە رایگەیاند كە " ئامانجەكەی ترەمپ خراپ نیە". بیرۆكەكە نوێ‌ نیە ئەم بیرۆكەیەی كە ترەمپ بۆ بەرگرتن لە گەردەلول خستویەتییەڕوو نوێ‌ نیە، پێشتر‌و لە پەنجاكانی سەدەی رابردوودا یەكێك لە زاناكانی ئیدارەی ئەو كاتەی حكومەتی ئەمریكا پێشنیازێكی لەو شێوەیەی خستوتەبەر دەست ئیدارەی سەرۆك دویت ئایزنهاوەرو ئێستاش بیرۆكەكە جارێكی تر سەریهەڵداوەتەوە، هەرچەندە زاناكان لەو باوەڕەدان نین كە كەڵكی هەبێت ، " فەرمانگەی نیشتمانی تایبەت بە زەریاكان‌و بەرگە هەوا) لە سایتی فەرمی خۆی لاپەڕەیەكی بۆ ئەو بیرۆكەیە تەرخانكردووەو دەڵێت:" لەكاتی وەرزی گەردەلولەكاندا پێشنیازەكانی تایبەت بە بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمی بۆ لەناوبردنیان سەرهەڵدەداتەوە". دەشڵێت:" كارەكە تەنها لە ئاگاداركردنەوەی گەردەلولەكەدا خۆی نابینێتەوە كە ئەگەر جێبەجێمانكردن بەڵكو بەهۆی باوە چالاكی بڵاوبونەوەی تیشك زۆر بەخێرایی لە زەوییەكانی دەوربەر روودەدات، پێویستیش ناكات كە بوترێت بیرۆكەیەكی باش نیە". ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ساڵانە رووبەڕووی چەندین گەردەلول دەبێتەوە‌وبەهۆیەوە زیانێكی زۆری پێدەگات، ساڵی 2017 گەردەلولی ( هارڤی) لەو وڵاتەیدا‌و دەوترێت كە ئەوە بەهێزترین گەردەلولە كە ئەمریكا لە ماوەی 12 ساڵدا رووبەڕووی بوبێتەوە.  لەو كاتەوە بەردەوام كەناری خۆرهەڵاتی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا رووبەڕووی زنجیرەیەك گەردەلولی وێرانكەر بوەتەوە‌و بەهۆیەوە هەزاران كەس مردون‌و زیانی چەندین ملیار دۆلاریشی لەو وڵاتە داوە. " ئەم پیاوە دەبێت بڕوات" ئەمریكییەكان لەسەر تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر سەرسوڕمانی خۆیان بەم بیرۆكەیەی سەرۆكەكەیان دەربڕیوە، یەكێك بە سەرسوڕمانەوە نوسیویەتی" دەبێت چی رووبدات لە رێگەی هەڵەوە". هەروەها چەندین كەسی تر هاشتاكی ( بەمشێوەیە كۆتایی جیهان دەستپێدەكات) یان راگەیاندووە. كاملا هاریس كە هەوڵدەدات ببێتە كاندیدی دیموكراتەكان بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی سەرۆكایەتی ئەمریكا لە تویتێكیدا دەڵێت:" پێویستە ئەم پیاوە بڕوات".

درەو میدیا: نزیكەی 20 رۆژە ئاگر لە دارستانەكانی ئەمازۆنی ئەمریكای باشور كەوتۆتەوە، دارستانەكانی ئەمازۆن بەسەر 9 وڵاتدا دابەشبووەو زۆرینەی روبەرەكەی دەكەوێتە بەرازیلەوە.   جاییر پۆڵسۆنارۆ، سەرۆكی بەڕازیل رێكخراوە ناحكوومییەكانی بە كردنەوەی ئاگرەكە تۆمەتبار كردوو وتی " رێكخراوە ناحكومییەكان هۆكارێكن بۆ زیاتر تەشەنەسەندنی ئاگرەكەی دارستانەكانی ئەمازۆن ، چونكە ئەگەر ئاگر نەبێت، ئەوان سودی دارایی ناكەن". بەڵام (پەیمانگای توێژینەوە لە ژینگەی ئەمازۆن) هۆكارەكەی بۆ لەناوبردنی دارستان و بڕینەوەی دارەكان دەگەڕنێتەوە دەڵێت" سەرۆكی بەرازیل لە پێشودا بڕیاری ئەوەی دابوو كە روبەری دارستانەكە لە سنوری وڵاتەكەی كەمبكاتەوە و لەبری ئەوە زەوی پێویست بۆ وەبەرهێنان و كشتوكاڵ دەستبخات" لە لێدوانێكی پێشویدا سەرۆكی بەرازیل وتبووی "یەك كیلۆ لە بەرهەمی كشتوكاڵی بەسود بەهادارترە لە دارێكی دارستانی ئامازۆن".  دارستانەكانی ئەمازۆن، فراونترین دارستانەكانی جیهانەو بە (سییەكانی زەوی) جیهان ناسراوەو لە ئێستادا ئاگرێكی گەورە لەو دارستانە كەوتۆتەوە:   •     بەپێی ئاماری سەنتەری لێكۆڵینەوەی گەردونی بەرازیلی، تەنها لەم ساڵ( 1/1/2019 تا 21/8/2019) لە دارستانەكانی بەرازیلدا ( 75 هەزارو 336 ) ئاگر كەوتۆتەوە كە 52%ی لە دارستانەكانی ئەمازۆندا بووە. •    بەراورد بە ساڵی رابردوو ئاگركەوتنەوە 84% زیادیكردووە،  •    لە ( 15 تا 21/8/2019) زیاتر لە( 9 هەزارو 500 ) ئاگر لە دارستانەكانی ئەمازۆن كەوتۆتەوە.  •    دارستانەكانی ئەمازۆن بەسەر 9 وڵاتی ئەمریكای باشوردا دابەشبووە( بەرازیل، ڤەنزوێلا، پۆلیڤیا، كۆڵۆمبیا، پیرۆ، گۆیانا، ئیكوادۆر، سۆرینام، گۆیانای فەرەنسی)  •    لە 64%ی دارستانەكانی ئەمازۆن روبەرەكەی دەكەوێتە وڵاتی بەرازیلەوە •    روبەری دارستانەكانی ئەمازۆن ( 5 ملیۆن و 500 هەزار) كیلۆمەتر دوجایە  •    دارستانەكانی ئەمازۆن نزیكەی ( 2 ملیۆن و 500 هەزار) جۆر مێروی تێدایە. •     (40) هەزار جۆری روەكی تێدایە •    ( 2 هەزارو 200) جۆر ماسی تێدایە •    ( هەزار و 294) جۆر باڵندەی تێدایە •    ( 427) جۆر ئاژەڵی تێدا دەژی •    (378) جۆر خشۆك لە دارستانەكانی ئەمازۆن ئەژین •    (750 ) جۆر داری تێدایە

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت "ئەمریكا زانیاری دڵنیاكەرەوەی لەبەردەستدا نییە سەبارەت بەوەی ئاخۆ ئیسرائیل بەرپرسە لە هەموو ئەو هێرشانە كە ئەمبارەكانی چەكی لە عێراق بەئامانجگرتووە" ئەمە قسەی چەند بەرپرسێكی ئەمریكی ئیدارەی دۆناڵد ترەمپە بۆ ئاژانسی "بلۆمبێرگ". ئەم هاوینە وەرزی تەقینەوەی ئەمبارەكانی چەكی هێزەكانی حەشدی شەعبی بوو، لە مانگی تەموزەوە تائێستا (4) ئەمبار تەقیوەتەوە، هەندێك دەڵێن بەهۆی بەرزبونەوەی پلەكانی گەرماوەیە، هەندێكی تر باس لە هێرشی ئیسرائیل دەكەن. گومانەكانی زیاتر كرد  رۆژی 19ی ئەم مانگە بنیامین نەتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل سەردانی ئۆكرانیای كرد، لەوێ رۆژنامەنوسان پرسیاریان لێكرد لەبارەی ئەوەی ئاخۆ ئەو راپۆرتانەی راستن كە باسلەوە دەكەن ئیسرائیل لە پشت هێرشەكانی ئەمدواییەی عێراقەوەیە. نەتانیاهۆ حەشدی شەعبی عێراقی بەستەوە بە ئێرانەوە‌و بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند" ئێران لە هیچ شوێنێك پارێزبەندی نییە‌و لە هەر كات‌و شوێنێك پێویست بكات ئیسرائیل هەنگاوی سەربازی هەڵدەگرێت"، واتە ناتانیاهۆ بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ پشتڕاستیكردەوە ئیسرائیل دەستی هەبووە لە هێرشەكانی ئەمدواییەی عێراق. نەتانیاهۆ باسی لەوەكرد، دەسەڵاتدارانی ئێران بەردەوام هەڕەشەی لەناوبردنی ئیسرائیل دەكەن‌، بۆ گەیشتن بەو ئامانجەش لەناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست پێگەی سەربازی زیاتر دروستدەكات"، وتی:" رێككەوتنی ئەتۆمی كە ساڵی 2015 لەنێوان ئێران‌و وڵاتانی زلهێز ئیمزاكرا، هۆكار بوو بۆ بەهێزبووونی سیاسەتی هێرشبەرانەی ئێران لە ناوچەكە، بۆیە لە هەر شوێنێك پێویست بكات ئێمە لەدژی ئێران دەجوڵێین‌و پێشتریش جوڵاوین". چەند قسەیەكی تر ئەوەی وایكرد هەر لەسەرەتاوە ئاڕاستەی پەنجەكان روو لە ئیسرائیل بكات، پێشینەی هێرشە ئاسمانییەكانی ئیسرائیل بوو لە سوریا. رۆژنامەی "مەعاریف"ی ئیسرائیلی لە راپۆرتێكدا دۆخی ئێستای عێراق بەراورد دەكات بە سوریا‌و نوسیویەتی:" ئامانج لە هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر ئەمبارەكانی چەك لە عێراق بۆ رێگرتنە لە دروستبوونی بنكەی موشەكی، كە لە داهاتوودا زیان بە ئیسرائیل بگەیەنێت". راپۆرتەكە دەڵێ:" ئێران كە بەهۆی هێرشە ئاسمانییەكانی ئیسرائیلەوە لە سوریا زیانی زۆری بەركەوت، بۆیە بڕیاریداوە چەقی قورسایی خۆی لە ناوچەكە بگوازێتەوە بۆ عێراق، بەڵام دەركەوت ئیسرائیلیش هەمان كاردەكات" واتە چۆن لە خاكی سوریا، ئێرانی كردە ئامانج، لە عێراقیش هەمان كار دەكاتەوە.  ئیدی كۆهین توێژەرو راوێژكاری پێشووی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل لە لێدوانێكدا بۆ كەناڵی "الحرە" پشتڕاستیكردەوە ئیسرائیل لە پشت هێرشەكانەوەیە. كۆهین وتی:" بۆردومانەكانی ئیسرائیل لە عێراق بەردەوام دەبێت، بەڵام هەرێمی كوردستان ناگرێتەوە". ئیسرائیل‌و وڵاتانی خۆرئاوا هێزەكانی حەشدی شەعبی وەكو هێزێكی سەربازی شاراوەی ئێران لە عێراق ئەژماردەكەن، بەوپێیەی ئەم هێزە بە فەرمانی عەلی سیستانی مەرجەعی باڵا شیعەكان دروستكراوە‌و زۆرینەی پێكهاتەكەی خەڵكانی سەربە شیعەمەزهەبن‌و هەندێك لە سەركردەكانی پەیوەندی مێژوییان لەگەڵ سەركردەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران هەیە. بەڵام محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران دەڵێ:" ئەوانەی لە عێراق هێرشكراوەتەسەریان بەشێكن لە سوپای عێراق‌و هیچ پەیوەندییەكیان بە ئێرانەوە نییە". ئەمریكا چی دەڵێ ؟  ولایەتە یەكگرتووەكان ئەمریكا ساڵی 2014و دوای دەركەوتنی "داعش" جارێكی تر بەشێوەی سەربازی گەڕایەوە بۆ عێراق، ئێستا (6 هەزار) سەربازی ئەمریكی لەناو خاكی عێراقدان، بۆیە ئەمریكییەكان بە هەستیارییەوە مامەڵە لەگەڵ پرسی تەقینەوەی ئەمبارەكانی چەك لە عێراق دەكەن. چەند بەرپرسێكی ئیدارەكەی دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا بە ئاژانسی"بلۆمبێرگ"یان وتووە:"ئەمریكا زانیاری دڵنیاكەرەوەی لەبەردەستدا نییە سەبارەت بەوەی ئاخۆ ئیسرائیل بەرپرسە لە هەموو ئەو هێرشانە كە ئەمبارەكانی چەكی لە عێراق بەئامانجگرتووە". ئەو سەرچاوانە، ئێران بەبەرپرسی یەكەم دەزانن لە تەقاندنەوەی ئەمبارەكانی چەك لە عێراق، بەوپێیەی بەوتەی ئەوان "ئێران چەك بۆ گروپە چەكدارەكان دەنێرێت‌و بەمەش ئاسایشی گشتی دەخاتە مەترسییەوە". لەلایەكی ترەوە رۆژنامەی "نیویۆرك تایمز"ی ئەمریكی دەڵێ:" ئیسرائیل تەنیا یەك ئەمباری چەكی لە عێراق كردوەتەئامانج"، واتە لە كۆی (4) ئەمبار كە تەقیوەتەوە، تەنیا یەكێكیان بەر هێرشی ئیسرائیل كەوتووە. باسی لەوەكردووە، ئەو ئەمبارەی كە بووەتە ئامانجی هێرشی ئیسرائیل، سودی لێوەرگیراوە بۆ هەڵگرتنی ئەو موشەكانەی كە ئێران ویستویەتی رەوانەی سوریایان بكات. رۆژنامەكە لە زاری بەرپرسێكی باڵای بواری هەواڵگری لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست نوسیویەتی:" ئیسرائیل لە مانگی تەموزی رابردوودا بنكەیەكی بۆردومان كردووە كە دەكەوێتە باكوری بەغداد"، بەڵام چەند بەرپرسێكی ئەمریكی باسیان لەوەكردووە" لە چەند رۆژی رابردوودا ئیسرائیل ژمارەیەك هێرشی لە عێراق ئەنجامداوە". رۆژی سێ شەممەی رابردوو بنكەی ئاسمانی "بەلەد" لە تكریت تەقیەوە، ئەمە دواین ئەمباری چەك بوو كە لە عێراق لەناوچوو. بەپێی ئەوەی ئاژانسی سپۆتنیكی روسی بڵاویكردوەتەوە، هەندێك لە بەرپرسانی تری ئەمریكی رەتیدەكەنەوە ئیسرائیل هیچ هێرشێكی ئاسمانی لە عێراق جێبەجێ كردبێت، ئەوان هۆكاری تەقینەوەی ئەمبارەكانی چەك "بۆ بەرزبونەوەی پلەكانی گەرما لە عێراق دەگێڕنەوە". بەرپرسێكی تری ئەمریكی بەمەرجی ئەوەی ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە بە رۆژنامەی "نیویۆرك تایمز"ی وتووە:" ئیسرائیل بەو هێرشانەی كە لە عێراق، هێڵی سوری بەزاندووە‌و رەنگە ببێتە هۆكاری كردنەدەرەوەی هێزە سەربازییەكانی ئەمریكا لە عێراق". لە چەند مانگی رابردوودا هەڵمەتێكی بەرفراوان لەناو كوتلە پەرلەمانییەكانی سەربە پێكهاتەی شیعە لە پەرلەمانی عێراق دەستیپێكرد، ئەو لایەنانە داوای كردنەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكایان لە عێراق دەكرد، بەڵام پاش ماوەیەك هەڵمەتەكە راوەستا.      پەیوەندییەكانی عێراق‌و ئیسرائیل عێراق‌و ئیسرائیل هیچ پەیوەندییەكی دیپلۆماسی فەرمی لەنێوانیاندا نییە، عێراق لەسەرەتای دروستبوونی ئیسرائیلەوە لە ساڵی 1948 یەكێك لەو وڵاتانە بووە كە دانی بە ئیسرائیلدا نەناوە، لەوكاتەوە تائێستا پەیوەندی نێوانیان باش نەبووە. لە هەردوو جەنگی 1967و 1973 عێراق بەشداری شەڕی عەرەبی كرد لەدژی ئیسرائیل. جاری یەكەم نییە ئیسرائیل هێرشدەكاتەسەر عێراق، ساڵی 1981 ئیسرائیل وێستگەیەكی ئەتۆمی عێراقی لە باشوری خۆرهەڵاتی شاری بەغداد بۆردومان كرد، بەبەهانەی ئەو وێستگەیە هەڕەشەیە بۆسەر ئاسایشی نەتەوەیی ئیسرائیل، عێراق بەهیچ جۆرێك وەڵامی هێرشەكەی نەدایەوە. لەسەردەمی جەنگی كەنداودا كە لە ساڵی 1990 بۆ 1991 بەردەوام بوو، ئەمجارەیان سوپای عێراق دەستپێشخەری شەڕی كردو (39) موشەكی بالستی جۆری سكۆدی ئاڕاستەی ئیسرائیل كرد، ئیسرائیل لەژێر فشاری ئەمریكادا هیچ وەڵامێكی هێرشەكەی نەدایەوە. بەریتانییەكان لە چلەكانی سەدەی رابردوودا هێڵێكی نەوتیان دروستكردبوو كە لە خۆرئاوای عێراقەوە بەناو ئیمارەتی خۆرهەڵاتی ئوردندا تێدەپەڕی بۆ فەلەستین، بەڵام كاتێك ساڵی 1948 دەوڵەتی ئیسرائیل لەدایكبوو، شەڕی دەستیپێكرد‌و پرۆژەكە راگیرا، ناچار بۆرییەكەی نەوتی عێراق ئاڕاستەی خۆی بەرەو سوریا گۆڕی.   بەپێی گێڕانەوەی نایجل ئاشتۆن نوسەری بەریتانی، ساڵی 1995 ئیسحاق رابین سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل لەڕێگەی شا حسێنی پادشای ئوردنەوە نامەیەكی بۆ سەددام سەرۆكی ئەوكاتی عێراق نوسیوە‌و هیوای خواستووە ئاشتی لەنێوان هەردولا بێتەكایەوە، بۆ ئەمەش باسی لەوەكردووە لەگەڵ ئێران‌و سوریا هەمان هەوڵ هەیە. لە نۆڤەمبەری هەمان ساڵدا ئیسحاق رابین تیرۆركرا، بەمەش پەیوەندییە نهێنییەكەی نێوان عێراق‌و ئیسرائیل كۆتایی هات، رابین كە دەستی ئاشتی درێژكردبوو، پێشترو لە ساڵی 1992 سەرپەرەشتی پلانێكی كردبوو بۆ كوشتنی سەددام حسێن، ئەو پلانە ناوی لێنرابوو "درەختی عەوسەج"، بەڵام سەركەوتوو نەبوو. سەددام حسێن تاوەكو كەوتنی رژێمەكەی بەردەوام بە دروشم پشتیوانی لە دۆزی فەلەستین دەكرد، یارمەتی‌و كۆمەكی بۆ گروپ‌و رێكخراوە فەلەستینییەكان دەنارد، ئەمە ئاستی جەماوەریی لەناو شەقامی عەرەبیدا بەهێزكردبوو. ساڵی 2003 ئەمریكا بە سەرۆكایەتی هاوپەیمانێتییەكی نێودەوڵەتی رژێمەكەی سەددامی روخاند، ئیسرائیل بەشداری هاوپەیمانێتییەكە نەبوو، بەڵام هەندێك زانیاری هەن كە باسلەوە دەكەن دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل رۆڵی هەبووە لە هاندانی ئەمریكا بۆ روخاندنی رژێمی سەددام‌و راپۆرتی هەواڵگری لەبارەی چەكە كۆكوژەكانی عێراقەوە بە ئەمریكا داوە.   لەدوای روخانی رژێمی عێراقەوە، میسال ئالوسی پەرلەمانتاری پێشووی عێراق دووجار سەردانی ئیسرائیلی كرد، یەكەمیان لە ساڵی 2004، دووەمیان لە ساڵی 2008، ئەو پەرلەمانتارە بە ئاشكرا داوای ئاسایكردنەوەی پەیوەندییەكان لەگەڵ ئیسرائیل دەكرد، بەڵام ناڕەزایەتی لێكەوتەوە‌و گروپە چەكدارەكان دوو كوڕیان كوشت. بەمدواییە دەنگۆی سەردانی سێ وەفدی عێراقی بۆ ئیسرائیل لە میدیاكانەوە بڵاوبووەوە، بەڵام پشتڕاست نەكرایەوە.  

راپۆرتی: بی بی سی وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ چل‌وپێنجەمین كۆبوونەوەی لوتكەی سەرۆك‌و سەركردەكانی وڵاتانی گروپی حەوت لە هاوینەهەواری پیاریتز لە فەرەنسا دەستیپێكرد‌و ماوەی دوو رۆژ دەخایەنێت.  گروپی حەوت چییە؟ ئەندامەكانی كێن؟ رۆڵی چییە؟ وەڵامی ئەم پرسیارانە‌و چەندین پرسیاری تر لەم راپۆرتەدا دەدرێنەوە. گروپی حەوت گروپی حەوت رێكخراوێكە لە حەوت گەورەترین وڵاتی جیهان لە رووی ئابورییەوە پێكدێت ئەوانیش بریتین لە: كەنەدا، فەرەنسا، ئەڵمانیا، ئیتالیا، ژاپۆن، بەریتانیا‌و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، بەهاكانی وەك ئازادی، مافەكانی مرۆڤ، دیموكراتیەت، حوكمی یاسا، خۆشگوزەرانی‌و گەشەپێدانی بەردەوام لە بنەما سەرەكییەكانی ئەم گروپەیە. كارەكانی گروپەكە یەكەمین كۆبوونەوەی لوتكەی گروپی حەوت ساڵی 1975 بەڕێوەچوو، كاتێك شەش دەوڵەت بۆ " ئاڵوگۆڕكردنی بیرورا‌و چارەسەر" بۆ قەیرانی ئابوری جیهانی كۆبوونەوە‌و ساڵی داهاتووش كەنەدا چووە ناو گروپەكەوە. لە كۆبوونەوەی لوتكەی رێكخراوەكەدا وەزیران‌و فەرمانبەرە مەدەنییەكانی هەر حەوت دەوڵەتەكە كۆدەبنەوە بۆ گفتوگۆكردن‌و تاوتوێكردنی كاروباری رێكخراوەكە‌و بەرژەوەندە هاوبەشەكانیان. رێكخراوەكە هەر ساڵەو لەلایەن دەوڵەتێكی ئەندامەوە سەرۆكایەتی دەكرێت، ئەو دەوڵەتەی سەرۆكایەتی گروپەكە دەكات میوانداری كۆبوونەوەی لوتكەی ساڵانە دەكات كە دوو رۆژ دەخایەنێت. پرسەكانی وەك سیاسەتەكانی تایبەت بە وزە، گۆڕانكاری كەشوهەوا، نەخۆشی كەمبوونەوەی بەرگری " ئەیدز" و ئاسایشی جیهانی لەو پرسانەن كە لە رێكخراوەكە لە كۆبوونەوەی لوتكەیدا لە پاڵ چەندین پرسی سەرەكییدا بایەخیان پێدەدات‌و تاوتوێیاندەكات‌و لە كۆتایی كۆبوونەوەكەشدا بەیاننامەی كۆتایی بڵاودەكرێتەوە‌و تێیدا ئەوەی رێككەوتنی لە بارەیەوە كراوە ئاشكرادەكرێت. ئامادەبووە هەمیشییەكانی كۆبوونەوەی لوتكەی گروپی حەوت بریتین لە: سەرۆكی حكومەتەكان، سەرۆكی كۆمسیۆنی یەكێتی ئەوروپا كە ئێستا جان كلود یانكەرە و لە كۆبوونەوەی ئەمساڵدا بەشدار نابێت بەهۆی ئەوەی نەشتەرگەریی بۆ كراوە، هەروەها دۆناڵد تۆسك سەرۆك ئەنجومەنی ئەوروپاش ئامادە دەبێت. هەمیشە ساڵانە نوێنەرانی وڵاتانی تر‌و نوێنەرانی رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان بانگهێشتدەكرێن‌و كۆبوونەوەی ئەمساڵ كە لە پیاریتز دەبەسترێت تەوەرەی سەرەكی بریتییە لە " دژایەتیكردنی نایەكسانی". ساڵانە لە كاتی بەڕێوەچوونی كۆبوونەوەی لوتكەی گروپی حەوتدا، چالاكانی چەندین رێكخراو لە چالاكانی مافەكانی ژینگە‌وە تا چالاكانی دژ بە سەرمایەداری خۆپیشاندان دەكەن‌و بە زۆریش لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە لە شوێنی كۆبوونەوەكە دووردەخرێنەوە. ئایا گروپی حەوت كاریگەرە؟ سەرەڕای ئەو رەخنانەی ئاراستەی گروپی حەوت دەكرێت‌و وەك" شتێكی دانسقەی هونەریی سەردەمی رابردوو" تەماشادەكرێت، بەڵام رێكخراوەكە چەندین سەركەوتنی گرنگی بەدەستهێناوە  دیارترینیان بریتیە لە: دامەزراندنی سندوقی نێودەوڵەتی بۆ نەهێشتنی نەخۆشی ئەیدز‌و سیل‌و مەلاریا، كە دەڵێت لە ساڵی 2002ەوە 27 ملیۆن كەسی رزگاركردووە. هەروەها گروپی حەوت هێزی سەرەكی‌و بەگەڕخەری رێككەوتننامەی كەشوهەوا بوو كە ساڵی 2016 لە پاریس ئیمزاكرا، هەرچەندە لەو  كاتەدا ئەمریكا داواكاری كشانەوەی لە رێككەوتنكە پێشكەشكرد. بۆچی چین ئەندامی گروپی حەوت نیە؟ هەرچەندە چین گەورەترین دەوڵەتە لە رووی دانیشتوانەوە‌و دووەم گەورەترین ئابورییە لە جیهاندا، بەڵام سامانەكانی ئەو وڵاتە بە كەمتر لە وڵاتانی ئەندامی گروپی حەوت ئەژماردەكرێت، ئەوەش بە گوێرەی ئەژماری پشك‌و بەركەوتەی تاك لە سامانەكانی وڵات، لەبەرئەوە چین بەگوێرەی پێوەرەكانی وڵاتانی گروپی حەوت بە وڵاتێكی خاوەن ئابوریی پێشكەوتوو دانانرێت، هەرچەندە ئەندامە لە گروپی بیستدا‌و خاوەنی چەندین شاری نوێ‌و زەبەلاحی وەك شەنگەهایە. روسیا ئەندام بووە لە كۆمەڵەی حەوت؟ روسیا ساڵی 1998 چووە گروپەكەوە‌و ئەو كات بە گروپی هەشت ناودەبرا، بەڵام ساڵی 2014 ئەندامێتی روسیای هەڵپەسێردرا، ئەوەش دوای ئەوەی روسیا نیمچە دوورگەی كریمیای كۆنترۆڵكردۆ كردی بە بەشێك لەو وڵاتە. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا باوەڕی وایە كە پێویستە روسیا بگەڕێنرێتەوە بۆ رێكخراوە‌و جەختدەكاتەوە "  پێویستە روسیا لەسەر مێزی دانوستانەكان ئامادەبێت". ئەو ئاڵنگارییانەی رووبەڕوی گروپەكە دەبنەوە چەند ناكۆكییەك لە نێوان ئەندامانی وڵاتانی گروپی حەوتدا هەیە، دیارترینیان ناكۆكی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكایە لەگەڵ هەموو ئەندامانی تری رێكخراوەكە دەربارەی باج لەسەر هاوردە‌و ئەو رێوشوێنانەی كە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا گرتویەتیەبەر دەربارەی گۆڕانكاری كەشوهەوا لە كۆبوونەوەی گروپەكە كە ساڵی رابردوو لە كەنەدا بەڕێوچوو. هەروەها گروپەكە رەخنەی ئەوەی ئاراستەدەكرێت كە كارەكانی لەگەڵ دۆخی سیاسی‌و ئابوری لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی یەكناگرێتەوە، هەروەها هیچ وڵاتێكی كیشوەری ئەفریقا، یان وڵاتانی ئەمریكای لاتین یان هیچ وڵاتێكی باشووری گۆی زەویی ئەندامی رێكخراوەكە نین. هاوكات گروپەكە رووبەڕووی ئاڵنگاری ئابورییە تازەو خێرا گەشەسەندوەكانی وەك هیندستان‌و بەرازیل دەبێتەوە كە ئەندامی رێكخراوەكە نین هەرچەندە ئەندامی گروپی بیستن، پسپۆرانی ئابوریی پێشبیندەكەن كە ئەو ئابورییە تازە گەشەسەندوانە لەرووی ئابورییەوە پێش وڵاتانی گروپی حەوت بكەون.

راپۆرتی: محەمەد رەئوف – نامیق رەسوڵ  9ی ئەیلولی داهاتوو دوایین وادەیە بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوك، بەشێك لە ئەندامانی پارتی و یەكێتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لە كاندیدكردنی ( تەیب جەبار) بۆ پارێزگاری كەركوك ناڕازین‌و لە كۆبونەوەی دوو رۆژی رابردووشیاندا لە شاری هەولێر  ئەندامانی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك ناڕەزایی خۆیان بە لیژنە هاوبەشەكە راگەیاندووە.  دانانی پارێزگاری كەركوك بە كوێ گەیشتووە؟ لە دوای راگەیاندنی ناوی ( تەیب جەبار) وەك كاندیدی پارتی‌و یەكێتی بۆ پارێزگاری كەركوك لە 11ی تەموزی 2019 لیژنەیەكی هاوبەش لە هەردوولا پێكهاتووە بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ لایەنەكانی ناو ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بۆ دیاریكردنی رۆژێك بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوك. بە گوێرەی سەرچاوەیەك لە پارتی دیموكراتی كوردستان كە بۆ ( درەو میدیا) قسەیكرد: وەفدی لیژنە هاوبەشەكەی یەكێتی و پارتی كە پێكهاتوون لە: -  یەكێتی: خالید شوانی، ئەحمەد عەسكەری، هۆشیار مەلا عەبدولڕەحان - پارتی:  ئومێد سەباح، شاخەوان عەبدوڵا، مەسعود مەلا پەروێز راشیگەیاند وەفدەكە بەجیا لەگەڵ  ئەندامانی یەكێتی،پارتی، یەكگرتوو، لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك كۆبوەتەوەو بڕیارە لە هەفتەی داهاتووشدا لەگەڵ عەرەب و توركمانەكان كۆببێتەوە. ئەندامانی پارتی ناڕازین لە كۆبونەوەی دوو رۆژی رابردووی لیژنەی هاوبەشی پارتی و یەكێتی لەگەڵ  ئەندامانی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك كە لە هەولێر بەڕێوەچوو, بەشێك لە ئەندامانی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك ناڕەزاییان دەربڕیوە لەسەر دیاریكردنی كاندیدی پارتی و یەكێتی بۆ پارێزگاری كەركوك. بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) ئەو ئەندامانەی پارتی كە ژمارەیان ( 5 ) ئەندامە لە كۆی ( 12) ئەندامی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك رایانگەیاندووە " نابێت تەنها یەك كاندید هەبێت‌و پێویستە 4 كاندید هەبێت و ئەوان یەكێكیان هەڵبژێرن". هەروەها ئاماژەیان بەوەشكردووە مەكتەبی سیاسی پارتی و یەكێتی حیسابیان بۆ نەكردون لە دیاریكردنی ئەو كاندیدەو بۆیە ئامادە نین دەنگ بە كاندیدی هاوبەشی پارتی و یەكێتی بدەن. كامەران كەركوكی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لە لیستی پارتی، بەدەنگی ئەمەریكای راگەیاندووە"لە هەولێر لەگەڵ لیژنە هاوبەشەكەی پارتی و یەكێتی دا كۆبووینەتەوە، تۆپەكەمان فڕێدایەوە ساحەی مەكتەبی سیاسی هەردوو حیزب." بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) لەو ئەندامانەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك  ( محەمەد كەمال و كامەران كەركوك)ی دیارترین ناڕازییەكانن، لە رۆژی 11ی تەموزی رابردوو و دوای راگەیاندنی ناوی كاندیدی هاوبەشی یەكێتی و پارتی ( تەیب جەبار) بۆ پارێزگاری كەركوك ویستویانە كۆنگرەی رۆژنامەوانی ببەستن و ناڕەزایی دەرببڕن، لەگەڵ ژمارەیەك لە ئەندامانی یەكێتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بەڵام دواتر لە سەركردایەتی پارتیەوە رێگریان لێكراوە.  ناڕەزایی ئەو ئەندامانەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە بەتایبەت لە گفتوگۆ و دانوستانەكاندا پرسیان پێناكرێت و پارتی كۆمەڵێك گەنجی تری هێناوەتە پێشەوە لە كەركوك و حساب بۆ ئەمان ناكات، لەگەڵ ئەوەشدا ئەو ئەندامانە لە روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەردا زیانی زۆریان بەركەوتووە، بۆیە ئەوان بە رونی بە وەفدە هاوبەشەكەیان  راگەیاندووە  كاندید  فەرزكردن قبوڵناكەن، بەڵام وەفدی پارتی رایان گەیاندووە  ئەوە كێشەی ناوخۆی خۆیانەو چارەسەری دەكەن.  لەبەغداد لەگەڵ عەرەب و توركمانەكان كۆدەبنەوە بڕیارە سەرەتای هەفتەی داهاتوو وەفدی لیژنە هاوبەشەكەی یەكێتی‌و پارتی لە بەغداد لەگەڵ وەفدی سیاسیی عەرەب و توركمانەكانی كەركوك كۆببنەوە، چونكە وەفدی پارتی ئامادەنین لە كەركوك كۆبونەوە بكەن بۆیە كۆبونەوەكە دەبرێتە بەغداد،  ئەو سەرچاوەیە رەتیكردەوە كۆبونەوەكەی بەغداد لیستی برایەتی بێت، بەڵكو وەفدی لیژنە هاوبەشەكەی پارتی و یەكێتیەو لەگەڵ نوێنەری عەرەب و توركمانەكان كۆدەبێتەوە،ئەگەر بگەنە رێككەوتن ئەوا لە ماوەیەكی كورتی داهاتوودا پارێزگاری كەركوك هەڵدەبژێرن. 45 رۆژ دیاریكراوە بەپێی رێككەوتنی نێوان یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان  سەقفی زەمەنی دیاریكراوە بۆ دیاریكردنی پارێزگاری كەركوك، پێشتر ئاسۆ مامەند, ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی بە رۆژنامەی كوردستانی نوێی زمانحاڵی حزبەكەی راگەیاندبوو" لە چوارچێوەی رێككەوتنەكەی نێوانماندا كە ئیمزاكراوە، 45 رۆژ وەك سەقفی زەمەنی بۆ دانانی پارێزگاری كەركوك دانراوە و هیوادارین رێككەوتنەكە بچێتە بواری جێبەجێكردنەوە" بەڵام بە پێی بەدواداچونەكانی ( درەو میدیا) ئەو 45 رۆژەی كە لە رێككەوتنەكەی نێوان پارتی و یەكێتیدا هاتووە بە رونی دەڵێت: 45 رۆژ لەدوای یەكەم دانیشتنی لیژنە هاوبەشەكەوە), لیژنەكە لە رۆژی 25ی تەموز یەكەم كۆبونەوەی كردووە تا ئەمڕۆ دەكاتە ( 28 ) رۆژ واتا هێشتا ( 17) رۆژی ماوەو تا ( 9ی ئەیلول) دوایین رۆژی هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوكە.   

(درەو میدیا): وەفدی باڵای كۆمەڵە ( رێكخراوی كوردستانی پارتی كۆمۆنیستی ئێران)‌و پژاك ( پارتی ژیانی ئازاد) لەسەر ئاستی باڵا كۆدەبنەوە‌و  گۆڕانكارییە چاوەڕوانكراوەكانی ناوچەكە‌و داهاتووی رۆژهەڵاتی كوردستان‌و ئێران تاوتوێدەكەن‌و رێككەدەكەون لەسەر یەخستنی هەوڵ‌و تواناكانیان بۆ نەهێشتنی فرە میلیشیایی لە رۆژهەڵاتی كوردستان لە داهاتوودا. سەرچاوەیەكی ئاگادار لە كۆبوونەوەكە بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، بە هاوكاری لایەنی سێیەم كە دۆستی هەردوو لایەن وەفدی باڵای كۆمەڵە‌و پژاك بە سەرۆكایەتی ئیبراهیم عەلیزادە‌و سیامەندی موعینی لە پارێزگای سلێمانی كۆبوونەتەوە‌و بڕیاریشە كۆبوونەوەكانیان بەردەوام بێت. بە گوێرەی سەرچاوەكەی (درەو میدیا) لە كۆبوونەوەكەدا وەفدی باڵای كۆمەڵەو پژاك پێشهاتەكانی جیهان‌و ناوچەكە‌و خۆرهەڵاتی كوردستان‌و ئێرانیان تاوتوێكردووە‌و ئامادەیی خۆیان دەربڕیوە بۆئەوەی لە ئەگەری هەر گۆڕانكارییەكدا لە داهاتوودا لە ئێران‌و خۆرهەڵاتی كوردستان هەماهەنگ‌و هاوكاری یەكتربن. هەروەها وەفدەكەی كۆمەڵە‌و پژاك رێككەوتون لەسەر ئامادەكاریی هاوبەش بۆ ئەگەری روودانی هەر گۆڕانكارییەك لە خۆرهەڵاتی كوردستان‌و ئێران نەهێشتنی فرە میلیشیایی لەو پارچەیەكی كوردستان كە گەرەنتی هەڵنەگیرسانی شەڕی براكوژیی‌و دووبارەنەكردنەوەی ئەزمونی هەرێمی كوردستانی باشوور دەكات. ئەوە یەكەمجارە وەفدی باڵای پارتی ژیانی ئازاد " پژاك" لەگەڵ لایەنێكی سەرەكی حزبەكانی خۆرهەڵاتی كوردستاندا كۆببێتەوە كە كۆمەڵە ( رێكخراوی كوردستانی حزبی كۆمۆنیستی ئێرانە)‌و كۆبوونەوەكەش بە هەوڵی لایەنی سێیەم ئەنجامدراوە كە دۆستی هەردوو حزبە.

 (درەو میدیا): 10 ئەفسەری بەڕێوەبەرایەتی پاسپۆرتی سلێمانی لە نوسراوێكدا كە بۆ حاكم قادر بەرپرسی مەڵبەندی یەكێتییان نوسیوە‌و كۆپییەكی دەست (درەو میدیا) كەوتووە، نیگەرانی لە بەڕێوەبەرەكەیان دەردەبڕن. لە نوسراوەكەدا ئەو ئەفسەرانە باس لە گەندەڵی‌و رۆتینی ئیداری‌و كێشەو گرفتەكانی ناو بەڕێوەبەرێتی پاسپۆرتی سلێمانی دەكەن. ئەفسەرەكان باسلەوەدەكەن" عەمید سالار بەڕێوەبەری پاسپۆرتی سلێمانی هەستاوە بە دروستكردنی دوبەرەكی لەنێوان ئەفسەرو كارمەندان، بەجۆرێك وایكردووە كەسیان متمانەمان بە یەكتری‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان نەماوە". لەبەشێكی تردا ئاماژەبەوەدەكەن" بەڕێوەبەر جیاوازی زۆری دروستكردووەو دائیرەی كردووە بە دوو چینەوە، چینە دڵسۆزەكان‌و چینە سیخوڕە دەسەڵاتدارەكانی خۆی". ئەفسەرە ناڕازییەكان دەڵێن:" عەمید سالار ژوورێكی كردوەتەوە لەلای خۆی بەناوی (VIP)، چەند كەسێكی نزیكی خۆی داناوە بۆ جێبەجێكردنی ئەو فایلانەی كە مەبەستیەتی‌و ئارەزوی هەیە بۆ جێبەجێكردنی بەبێ ئەوەی بە كۆنترۆڵ و رێكارە یاساییەكاندا بڕوات، پاش ئەوەی ئاشكرابوو بە تەسكەرەو جنسیەی تەزویر پاسپۆرت بۆ خێزانێكی داعش بەناوی (محەمەد عەلی مستەفا) دروستكراوە، لیژنەی لەسەر گیرا، خۆی گەیاندە وەزارەتی ناوخۆو كێشەكە بە تەوبیخ- سەرزەنشتكردن چارەسەركرا". بەوتەی ئەو ئەفسەرانە، عەمید سالار عەبدوڵا، چەندین كەسی دڵسۆزی گواستوەتەوەو ئەفسەرانی پارتی لە شوێنیان داناوە، ئەفسەری دڵسۆزی لە بەڕێوەبەرایەتی سلێمانییەوە گواستوەتەوە بۆ پاسپۆرتی كەلارو هەڵەبجە، كەسانێكی لە شوێنیان داناوە كە نزیكن لەخۆیەوەو ئەوەش بۆ جێبەجێكردنی بەرژەوەندییەكانی خۆی.. عەمید سالار متمانەی داوە بە نوێنەری پارتی بۆ جێبەجێكردنی كارەكان و دەرگای بۆ ئەفسەرانی پارتی و بەغداد كردوەتەوە بەویستی خۆیان لیژنەمان لەسەر بگرن‌و محاسەبەمان بكەن بەبێ ئەوەی لەسەر یەكێكیان بێتە جواب". ئەفسەرەكان، بەڕێوەبەرەكەیان تۆمەتباردەكەن بەوەی دەستی خستوەتە كاری "عەریزەنوسەكان"و خۆیان كۆمپانیایەكیان داناوە بەناوی "میوان" بۆ ئەوەی تەنها لەڕێگەی ئەو كۆمپانیایەوە كاری هاوڵاتیان بكرێت، ئەفسەرەكان ئاگادركراونەتەوە جگە لەو كۆمپانیایە كار بە فایلی سكاڵا نوسی تر نەكەن.  لە بەشێكی تری نوسراوەكەدا ئەفسەرەكان نوسویانە"ئاگاداری بەشی چاودێری كردووە كە هەر كەسێكی دەوڵەمەند هات، بیبەن بۆلای بەڕێوەبەر بەمەبەستی وەرگرتنی پارە، بۆ نمونە كاتێك شاسوار عەبدولواحید هات بۆ بەڕێوەبەرێتیمان پارەی لێوەرگرت‌و چەند ئەفسەرو كارمەندێكی نزیكی خۆی پێ نارد بۆ گەشت بۆ توركیا".  (درەو میدیا) پەیوەندی بە عەمید سالار عەبدوڵا بەڕێوەبەری پاسپۆرتی سلێمانییەوە كرد، ناوبراو رەتیكردەوە ئاگاداری ئەو نوسراوە بێت كە ئەفسەرەكانی بەڕێوەبەرایەتییەكەی ئاڕاستەی حاكم قادریان كردووە، بەڵام ناوەڕۆكی تۆمەتەكانی رەتكردەوە. عەمید سالار رەتیكردەوە هیچ قسەیەك لەبارەی ئەو تۆمەتانەوە بكات كە ئاڕاستەی كراوە، بەوپێیەی وەكو خۆی وتی:" ئەوان سەربە وەزارەتی ناوخۆی عێراقن‌و بەپێی یاسا بۆیان نییە لێدوان بدەن"، ئاماژەی بەوەكرد، ئەو بابەتە دەبێت لەلایەن داواكاری گشتی‌و دادگاوە یەكلابكرێتەوە.      

درەو میدیا:  لەماوەی شەش مانگی یەكەمی 2019 لە هەرێمی كوردستاندا 32 ژن خۆیان كوشتووەو 58 ژن خۆیان سوتاندووەو 47 دەستدرێژی سێكسیش كراوەتە سەر ژنان  بەپێی خشتەیەكی رێكخراوی رێوانی تایبەت بە پرسی ژنان  رێژەی توندووتیژی بەرامبەر بە ژنان لە هەرێمی كوردستان لە ئاستێكی بەرزدایەو تەنها لە شەش مانگی یەكەمی 2019 دا زیاتر لە 5 هەزار پێشێلكاری بەرامبەر بە ژنان تۆماركراوە لە( كوشتن، خۆكوشتن، سوتان، خۆسوتان، سكاڵا، دەستدرێژی سێكسی)  لە ئامارەكەدا هاتووە •    22  ژن كوژراون كە 7 یان لە سلێمانی و 7 یان لە دهۆك و 5 یان لە هەولێرن  •    32 ژن خۆیان كوشتووە كە زۆرترینیان لە پارێزگای دهۆك بووە 13 ژن خۆیان كوشتووە، دواتر لە پارێزگای سلێمانی 11 ژن خۆیان كوشتووەو پاشان هەولێر كە لەو شەش مانگەدا 7 ژن خۆیان كوشتووە،  •    99 ژن سوتاون كە زۆترینیان لە پارێزگای هەولێر بووە 28 ژن سوتاون دواتر پارێزگای سلێمانی 23 ژن و پاشان پارێزگای دهۆك كە 21 ژن خۆیان سوتاندووە هەروەها لە ئیدارەی راپەڕین 11 ژن سوتاون. •    58ژن خۆیان سوتاندووە كە هەولێر لەپلەی یەكەمدایە 18 ژن خۆیان سوتاندووەو دواتر لە پارێزگای سلێمانی 17 ژن و پارێزگای دهۆك 10 ژن و سۆران 7 ژن و راپەڕێن 6 ژنخۆیان سوتاندووە  •     ( 4972) ژن سكاڵایان تۆماركردووە، لەو ژمارەیە پارێزگای هەولێر لە پلەی یەكەمدایە كە ( 1754) ژن سكاڵایان تۆماركردووەو لە پارێزگای سلێمانی ( 1243) ژن سكاڵایان تۆماركردووەو پارێزگای دهۆك ( 1216) ژن سكاڵایان تۆماركردووە. •    47 ژن دەستدرێژیان كراوەتەوە سەر، پارێزگای سلێمانی لە پلەی یەكەمدایەو 16 ژن دەستدرێژیان كراوەتەوەتە سەرو دواتریش پارێزگای دهۆك دێت كە 12 حاڵەت هەبووەو لە پارێزگای هەولێریش 11 حاڵەتی دەستدرێژی هەبووە. 

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت (878 هەزار) موچەخۆر تائێستا موچەی مانگی ئایاری رابردویان وەرنەگرتووە، پشووی جەژن كێشەی بۆ هاتنی پارەی لە بەغدادەوە بۆ هەرێمی كوردستان دروستكردووە، پەرلەمانی كوردستان كە چاودێرە لەسەر حكومەت ئەم رۆژانە سەرقاڵی دابینكردنی پاسەوان‌و جێگیركردنی ئیمتیازاتەكانی تری پەرلەمانتارانە، سەرۆكی حكومەت بۆ پشووی جەژن گەشتی دەرەوەی وڵاتی كردووە، وتەبێژی حكومەتیش وەڵامی تەلەفۆن ناداتەوە، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا زانیاری زیاتر بڵاودەكاتەوە. تەنیا پێنج وەزارەت وەریانگرتووە زیاتر لە (40) رۆژە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتی مەسرور بارزانی دەستبەكاربووە، ئەم كابینەیە لەیەكەم ئەزموونی دابەشكردنی موچەدا، بەشێكی زۆر لە فەرمانبەرانی دوچاری دوودڵی كرد. بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، ئێستا لە كۆی (31) وەزارەت‌و سەرۆكایەتی‌و دەستە، تەنیا (5) وەزارەت موچەی مانگی ئایاریان وەرگرتووە، واتە لە كۆی (ملیۆنێك‌و 249 هەزار) موچەخۆر تەنیا (370 هەزار) موچەخۆر، موچەیان وەرگرتووە. (درەو میدیا) لەگەڵ چەند سەرچاوەیەكی باڵا لە حكومەتی هەرێم لەبارەی دواكەوتنی موچە قسەی كرد، ئەو بەرپرسانە دڵنیاییان دا كە هیچ مەترسییەك لەسەر موچەی فەرمانبەران نییە‌و هۆكاری دواكەوتنی موچەی هەندێك لە وەزارەتەكان، بۆ رۆتین‌و پشووی جەژنی قوربان دەگەڕێتەوە. بڕیارە حكومەتی عێراق لە رۆژانی (15 بۆ 17)ی هەموو مانگێك پارەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بنێرێت، بەڵام ئەمجارە كاتی ناردنی پارەكە كەوتە رۆژانی جەژنی قوربانەوە، سەرباری پشووی جەژن هەندێك كەمتەرخەمیش لەلایەن بەرپرسانی هەرێمەوە هەبووە كە وایكردووە پارەكە لەكاتی خۆیدا نەگات. بەگوێرەی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، ئەو (5) وەزارەتەی كە موچەی مانگی ئایاریان وەرگرتووە، لە پارەی فرۆشی نەوت‌و داهاتی ناوخۆی هەرێم موچەكانیان بۆ دابینكراوە. سەرۆكی حكومەت لە ماڵ نییە لەكاتێكدا بەشێكی زۆر فەرمانبەران بەهۆی دواكەوتنی موچەكانیانەوە دوچاری نیگەرانی‌و دوودڵی بوون، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت بەبۆنەی پشووی جەژنی قوربانەوە گەشتی دەرەوە وڵاتی كردووە‌و بەوهۆیەوە پاش جەژن كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران نەكراوە. مەسرور بارزانی لە وتاری دەستبەكاربوونیدا وتی:" حكومەتێكمان وەرگرتووە كە چەندین ملیار دۆلار قەرزارە.. لە دەستپێكدا كابینەكەمان روبەڕووی دۆخێكی سەختی دارایی دەكاتەوە". ئێستا كە مەسرور بارزانی دەستبەكاربووە، كابینەی نوێ هێشتا ساڵی دارایی راستنەكردووەتەوە‌و زەمەن كە لە كۆتایی مانگی ئابدایە، بەڵام موچەخۆران موچەی مانگی ئایاری وەردەگرن. وتەبێژ قسە ناكات جوتیار عادل لەجێگەی سەفین دزەیی بووە بە وتەبێژ لە كابینەی نوێی حكومەتدا، ئەم پیاوە كەسێكی نزیكە لە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتەوە. لەگەڵ دەستبەكاربوونی كابینەی نوێدا، بەرپرسان لە لیستێكدا ژمارە تەلەفۆنی خۆیان بۆ رۆژنامەنوسان‌و هاوڵاتیان ئاشكراكرد، ئەمە ژمارە تەلەفۆنەكەی جوتیار عادل وتەبێژی حكومەتە (07504563485)، لەدوای دەستبەكاربونییەوە (درەو میدیا) چەندینجار بۆ چەندین بابەتی جیاجیا پەیوەندی لەگەڵ كردووە، بەڵام وەڵامی پەیوەندییە تەلەفۆنییەكان ناداتەوە. ئەمە لەكاتێكدایە وتەبێژ تەنیا یەك ئەركی هەیە، كە ئەویش قسەكردنە بۆ رۆژنامەنوسان‌و رایگشتی، لەبارەی دواكەوتی موچەی فەرمانبەرانەوە ئەم وتەبێژە هیچ قسەیەكی نەكردووە. تاوان‌و سزا "كاردەكەین بۆ چاكسازی لە كەرتی وەزیفەی گشتی، لە موچەخۆرو خانەنشین‌و چارەسەركردن‌و رێكخستنەوەی دەوام.." ئەمە خاڵی یەكەمی كارنامەی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستانە. كابینەی نوێ كە ماوەی (42) رۆژە دەستبەكاربووە‌و تائێستا تەنیا (3) كۆبونەوەی كردووە، لەم ماوەیەدا یەك خاڵی كارنامەكەی جێبەجێكردووە كە ئەویش رێكخستنەوەی دەوامی فەرمانبەرانە. حكومەت بڕیاریداوە دەوامی فەرمانبەران ئاسایی بكاتەوە، واتە بارودۆخەكە بگەڕێنێتەوە بۆ پێش قەیرانی دارایی‌و پاشەكەوتی موچەی موچەخۆران. بەهۆی قەیرانی داراییەوە شوباتی ساڵی 2016 حكومەتی هەرێمی كوردستان رێژەی لەنێوان (25% بۆ 75%)ی موچەی موچەخۆرانی بڕی، ئەمە ناوی لێنرا "سیستمی پاشەكەوتی موچە"، شەپۆلێكی بەرفراوانی ناڕەزایەتی موچەخۆرانی بەدوای خۆیدا هێنا، بۆ هێوركردنەوەی توڕەیی فەرمانبەران، وەزارەتەكان فەرمانگەكانیان سەرپشك كرد دەوامی رۆژانە كەمبكەنەوە، بەڵام بەمەرجێك كەمكردنەوەكە كارنەكاتە سەر رایكردنی ئیشوكاری هاوڵاتیان. لەوكاتەوە تاوەكو دەستبەكاربوونی كابینەی نوێی حكومەت، زۆربەی فەرمانگەكان رۆژی پشووەكانیان زیادكردووە‌و كاتی دەوامی رۆژانەشیان كەمكردوەتەوە، لەم ساڵانەدا دیاردەی "تناوب" واتە جێگرتنەوە دەركەوت، كە ئەمەش كاركردنە بە تیمێكی كەم‌و فەرمانبەرێك لە شوێنی چەند هاوكارێكی تری كاروبارەكان رادەپەڕێنێت. حكومەت بەدوو قۆناغ لە مانگی ئازاری 2018 و دواجاریش لە مانگی ئازاری 2019 بەیەكجاری پاشەكەوتی موچەی فەرمانبەرانی هەڵگرت، بەهانەی فەرمانبەرانی بۆ ئاسایكردنەوەی دەوام بڕی. مەسرور بارزانی فەرمانیداوە هەموو وەزارەت‌و فەرمانگەكان لە كاتژمێر (8:00)ی سەرلەبەیانییەوە تاوەكو (3:00)ی پاشنیوەڕۆ دەوام بكەن، یەكەم سزادان لەسەر پەیوەستنەبوون بەم كاتە نوێیەوە لە سلێمانی دەستیپێكرد. بەڕێوەبەری گشتی كشتوكاڵی سلێمانی بەهۆی پابەندنەبوون بە كاتی نوێی دەوامكردنەوە، بەفەرمانێك (27) فەرمانبەری خۆی سزادا‌و پارەی رۆژێك دەوامكردنی لە موچەكانیان بڕی. هەر لە سلێمانی، (52) فەرمانبەرو موعیدو هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لە زانكۆی سلێمانی سزا دران بەهۆی ئەوەی دژ بە دواكەوتنی موچەكانیان، بایكۆتی دەوامیان كرد. كابینەی نوێی هێشتا بڕیاری كابینەی پێشووی بۆ راگرتنی پلە بەرزكردنەوەی فەرمانبەران هەڵنەوەشاندوەتەوە‌و سەرباری ئەمەش كاتی دابەشكردنی موچەی مانگانەی فەرمانگەكانی جێگیرنەكردوەتەوەتەوە، بەڵام سزای لەسەر كارمەندان جێبەجێ دەكات ئەگەر پابەند نەبن بەكاتی نوێی دەوامكردنەوە. پەرلەمان سەرقاڵی خۆیەتی پەرلەمانی كوردستان كە بەپێی یاسا ئەركی یاسادانان‌و چاودێریكردنی دەسەڵاتی جێبەجێكردن (حكومەت)ە، ئەم رۆژانە سەرقاڵی كاروباری تایبەت بەخۆیەتی‌و هیچ قسەیەكی ئەوتۆی نییە لەبارەی دواكەوتنی موچەی فەرمانبەرانەوە. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا)، ئێستا پرسی گەرمی پەرلەمانی كوردستان بابەتی چۆنیەتی یەكلاكردنەوەی دۆسیەی پاسەوانی تایبەتی پەرلەمانتارانە. سامی جەلال بەڕێوەبەری دیوانی وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێم رۆژی دووشەممە لە لێدوانێكدا ئاشكرایكرد، بۆ بابەتی دامەزراندنی پاسەوان بۆ پەرلەمانتارانی خولی نوێی پەرلەمانی كوردستان، دوو بیرۆكە لە ئارادایە:  بیرۆكەی یەكەم: هاوشێوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق پاسەوانیان بەشێوەی گرێبەست بۆ دابمەزرێنرێت. بیرۆكەی دووەم: وەكو خولەكانی پێشووی پەرلەمانی كوردستان بە دامەزراندنی هەمیشەیی بێت. (درەو میدیا) زانیویەتی، كۆدەنگییەك لەناو پەرلەمانتاران هەیە لەسەر ئەوەی هاوشێوەی خولەكانی پێشوو هەریەكەیان (3) پاسەوانیان بەشێوەیەكی هەمیشەیی بۆ دابمەزرێنرێت، بەڵام وەزارەتی ناوخۆ دەیەوێت بەشێوەی گرێبەست پاسەوانیان بۆ دابنرێت، چونكە خول لەدوای خول، پەرلەمانەوە ژمارەیەكی زیاتر پۆلیسیان بۆ زیادەكرێت، ئەمە لەكاتێكدایە بەپێی یاسا دوای تەواوبوونی خولەكانیان خانەنشینبونیان، هەر پەرلەمانتارێك پۆلیسێكی پاسەوانی لەگەڵدا دەمێنێتەوە. ئێستا لە وەزارەتی ناوخۆ تاوتوێی پێشنیازەكانی تایبەت بە پاسەوانی پەرلەمانتاران دەكرێت. بەگوێرەی زانیارییەك كە رۆژنامەنوس سەرتیپ وەیسی كەریم بڵاویكردوەتەوە" بەپێی فەرمانێكی حكومەت، هەفتەی داهاتوو هەر وەزیرێكی كابینەی نوێ ئۆتۆمبێلێكی جۆری توێتا لانگلۆزەر (وەنەوشە) وەردەگرێت، لەگەڵ دامەزراندنی هەشت پاسەوان (كە لە ڕابردوودا حەوت پاسەوانیان هەبوو) لەگەڵ پێدانی ڤێلایەك و میوانخانەیەك و شوێنی مانەوەی پاسەوانەكان". سەرتیپ وەیسی كەریم باسلەوەدەكات، ئەمە پەرلەمانتارانی نیگەران كردووە‌و جۆرێك لە ململانێی لەنێوان پەرلەمان‌و حكومەت دروستكردووە، چونكە" پەرلەمانتاران پێیانوایە، حكومەت بەبێ رەچاوكردنی یاسا بە ئارەزووی خۆیان ماف و ئیمتیازات بەخۆیان دەبەخشن، لەولاشەوە بەدەر لە یاسا مامەڵە لەگەڵ پەرلەمانتاران دەكەن، نایانەوێ پەرلەمانتار ئەو مافانەی بە یاسایی پێبدرێت". لەم بارودۆخەی نێوان پەرلەمان‌و حكومەتدا، كەس ئاگای لە دۆخی موچەخۆران‌و نیگەرانبوونیان لە دواكەوتنی موچەكانیان نییە.